تاريخ اوّليه مكاتب فقهى در اندلس, به تحصيل حديث اشاره نشده است; گرچه اين نكته حداقل در مورد مكتب مالكى, معناى خاصّى داشته است; يعنى پذيرش احاديث خاصى كه فرد, مالكى به حساب آيد. عقايد فقهى اوزاعى (م157ق/774م) ۱ و مالك بن انس (م179ق/795م) ۲ در نيمه دوم قرن دوم هجرى به اندلس, وارد شده بود. در مورد شاگرد مالك, زياد بن عبدالرحمان لخمى, مشهور به شبطون (م193ق/809م يا 199ق/815م) گفته شده كه براى نخستين بار, فقه و حلال و حرام را بيان كرد; ۳ ولى ثبت نشده است كه در كار روايت حديث بوده است. ۴ شبطون, يكى از نخستين اندلسيانى بود كه موطأ مالك را معرّفى كرد, همراه با غازى بن قيس (م199ق/815م) ۵ و يحيى بى يحيى ليثى (م234ق/848م) كه روايتش اعتبار برجسته اى در مناطق غرب
1.ر.ك:
Makki, Ensayo..., pp۶۴-۶۷.
عقيده اوزاعى درباب (فقه الحرب), مشتمل بر [روايات] مغازى پيامبر بوده است:
schacht, origins..., p۳۴.
اين منبع نبوى, مى تواند سهمى در شناخت نقش اوّلين مروّج حديث در اندلس داشته باشد كه به شاگردش صعصعه حديث آموخت .
2.ر.ك:
Lopez ortiz, Recepcion..., and Makki, Ensayo... pp۹۹-۱۱۰.
با ارائه پژوهش انتقادى در مورد شاگردان اندلسى مالك.
3.قضاة, ص۵۰, ۶۱ـ۶۲. شرح حالش در: تاريخ, ش۴۵۶; بُغية, ش۷۵۱; مدارك,ج۳, ص۲۲ـ۱۱۶; نفح, ج۲, ص۴۵ـ۴۶.
4.متن مشتمل بر معرّفى وى به عنوان نخستين فقيه, همان اسناد ذكر شده در پى نوشتِ ۳ را دارد كه دلالت دارند فقه و حديث, دو موضوع جداگانه تلقّى مى شده اند. ر.ك:
Juynboll, Muslim Tradition, pp.۲۳.
من قبلاً اشاره كردم (پى نوشت ۱۱) كه شبطون, شاگرد معاويه خوانده شده است ; امّا هيچ شاهد بيرونى براى اين رابطه, وجود ندارد.
5.از نظر ابن قوُطيه (ص۲۷, ۳۴ ـ ۳۵) او نخستين كسى بود كه الموطأ را در زمان عبدالرحمان اوّل (۱۳۸ـ۱۷۲ق/۷۵۶ـ۷۸۸م) معرّفى كرد.
