الاُصول الأربعُمِئة (اصول چهارصدگانه) - صفحه 73

پيچيدگى ديگر, براساس اين واقعيت پديد آمده كه گفته شده است كه احمد بن محمد بن عُقده (م333ق) در اثرش راجع به شاگردان و اصحاب امام جعفر صادق(ع) (كتاب الرجال و هو كتاب من روى عن جعفر بن محمدـ ع ـ) ۱ نام هاى چهارهزار تن را فهرست كرده است. ۲ گرچه نسخه كتاب وى موجود نيست, متن كتاب را ابوجعفر طوسى (م460ق) در تأليف كتاب الرجال خود, استفاده كرده است ۳ و همچنين در كتب رجالى

1.رجال النجاشى, ص۶۹; الفهرست, تصحيح اسپرانگر, ص۴۲. در تصحيح محمد صادق آل بحر العلوم, نجف, ۱۳۸۰ق, ص۵۳, اين گونه قرائت شده است: «و هم كتاب من» به جاى «و كتاب من» (الذريعة, ج۱۰, ص۸۶, ش۱۶۱).

2.خلاصة الأقوال, ابن المطهّر الحلّى, تهران, ۱۳۱۰, ۹۸ (منقول در مستدرك الوسائل, النورى الطبرسى, تهران, ۱۳۸۲ق, ج۳, ص۷۷۰); الارشاد, المفيد, ۱۳۲۰ق, ص۲۴۹ و ۴۰۸; ترجمه I.K.A, Howard London, ۱۹۸۱; إعلام الورى, فضل بن حسن الطبرسى, نجف, ۱۳۹۰ق, ص۲۸۴; المناقب, ج۲, ص۴۳, همه به تعداد چهار هزار شاگرد امام صادق(ع) اشاره دارند, بدون ذكر نام. ابن عُقده و نيز محقّق الحلى در المعتبر (ص۵) (منقول در الفوائد, ص۸۵) از تقريباً چهار هزار مرد سخن مى گويند. همه اين منابع, در كتاب نورى طبرسى نقل شده اند (مستدرك الوسائل, ج۳, ص۷۷۰); همچنين ر.ك: حلية الأبرار, هاشم البحرانى, قم, ۱۳۹۷ق, ج۲, ص۱۴۵. مقايسه كنيد با: Seyyed Hossein Nasr, introduction to a shiite Anthology, trans, W.C. Dhitick, State University of NewYork, Albany, ۱۹۸۱, p۹ تعداد شاگردان سنّى و شيعه كه از امام جعفر صادق(ع) روايت نقل كرده اند, چهار هزار نفر تخمين زده شده است. همچنين ر.ك: الشيعة و فنون الاسلام, حسن الصدر, بيروت, بى تا, ص۴۵. ابن عُقدة, با وجود عقايد زيدى جارودى اش مورد احترام زيادى نزد فقهاى اماميه است (رجال النجاشى, ص۶۵; الفهرست, ص۱۴۲). از نظر برخى مؤلفان, اين شاگردان از چهار هزار تن نيز تجاوز مى كنند. به ابو العباس احمد بن على بن عباس بن نوح(/احمد بن محمد بن نوح) متوّفا در آغاز قرن پنجم, كتابى در مورد شاگردان امام صادق(ع) نسبت داده شده است كه او مشخّصاً به فهرست ابن عُقدة افزوده است (الفهرست, ص۴۸). گرچه اين كتاب, همانند ديگر آثار نوشته شده توسط اين مؤلف, سابقاً و در زمان حيات طوسى مفقود شده تلقّى شده است.

3.رجال الطوسى, ص۲, فهرست اصحاب امام صادق(ع); الرجال, ص۱۴۲ـ۳۴۲. گرچه ۷۷۷ اسم ,كمتر از چهار هزار تنِ ذكر شده است. نورى در مستدرك الوسائل (ج۳, ص۷۷۲) نهايت تلاش خودش را براى ارائه راه حلّى نموده است.

صفحه از 121