18 ـ عقل

1

۰.رسول اكرم صلى‌الله‌عليه‌و‌آله:
يا عَلىُّ اَلْعَقْلَ مَا اكْتُسِبَتْ بِهِ الْجَنَّةُ وَطُلِبَ بِهِ رِضَى الرَّحْمنِ؛^۱

۰.يا على عقل چيزى است كه با آن بهشت و خشنودى خداوند رحمان به دست مى‏آيد.

2

۰.امام على عليه‌السلام:
أَعْقَلُ النّاسِ أَبْعَدُهُمْ عَنْ كُلِّ دَنيَّةٍ؛^۲

۰.عاقل‏ترين مردم كسى است كه از همه پَستى‏ها دورتر باشد.

3

۰.امام على عليه‌السلام:
مَنْ لَمْ يُهَذِّبْ نَفْسَهُ لَمْ يَنْتَفِعْ بِالْعَقْلِ؛^۳

۰.هر كس خود را تزكيه نكند، از عقل بهره نمى‏برد.

4

۰.امام حسين عليه‌السلام:
لا يَكْمُلُ الْعَقْلُ إلاّ بِاتِّباعِ الْحَقِّ؛^۴

۰.عقل جز با پيروى از حق كامل نمى‏شود.

5

۰.امام على عليه‌السلام:
أَفْضَلُ النّاسِ عَقْلاً أَحْسَنُهُمْ تَقْديرا لِمَعاشِهِ وَأَشَدُّهُمُ اهْتِماما بِإِصْلاحِ مَعادِهِ؛^۵

۰.عاقل‏ترين مردم كسى است كه در امور زندگيش بهتر برنامه‏ريزى كند و در اصلاح آخرتش بيشتر همّت نمايد.

6

۰.امام على عليه‌السلام:
زكوةُ الْعَقْلِ احْتِمالُ الْجُهّالِ؛^۶

۰.زكات عقل تحمّل نادانان است.

7

۰.امام على عليه‌السلام:
رَدْعُ النَّفْسِ عَنْ زَخارِفِ الدُّنْيا ثَمَرَةُ الْعَقْلِ؛^۷

۰.دورى از تجمّلات دنيا ميوه عقل است.

8

۰.امام على عليه‌السلام:
لَيْسَ الْعاقِلُ مَنْ يَعْرِفُ الْخَيْرَ مِنَ الشَّرِّ وَلكِنَّ الْعاقِلَ مَنْ يَعْرِفُ خَيْرَ الشَّرَّيْنِ؛^۸

۰.عاقل آن نيست كه خير را از شر تشخيص دهد، بلكه عاقل كسى است كه ميان دو شر، آن را كه ضررش كمتر است بشناسد.

9

۰.امام حسين عليه‌السلام:
إذا وَرَدَتْ عَلَى الْعاقِلِ لُمَّهٌ‏قَمَعَ‏الْحُزْنَ‏بِالْحَزْمِ‏وَقَرَعَ‏الْعَقْلَ‏لِلاِحْتيالِ؛^۹

۰.چون براى عاقل مشكلى پيش آيد، غم خود را با هوشيارى و دورانديشى از ميان مى‏برد و عقل را به چاره‏جويى وامى‏دارد.

10

۰.امام باقر عليه‌السلام:
إنَّ اللّه‏ تَبارَكَ وَتَعالى يُحاسِبُ النّاسَ عَلى قَدْرِ ما آتاهُمْ مِنَ الْعُقُولِ فِى الدُّنْيا؛^۱۰

۰.خداوند (در روز قيامت) از بندگانش به مقدار عقلى كه به آنها داده بازخواست خواهد كرد.