بودن براى قدرت است و اين اشارت است به اين كه غير اللّه تعالى در وقت فعل, قدرت دارد بر آن فعل و بر ترك آن فعل و پيش از وقت فعل, قدرت ندارد; بلكه استعداد قدرت دارد و مثلاً آدمى در وقت ظهر, قدرت بر نماز ظهر در آن وقت دارد و در وقت چاشت, قدرت بر نماز ظهر در وقت ظهر ندارد; زيرا كه از جمله شروط آن فعل, بقاى فاعل است و آن به قدرت او نيست. و عدم قدرت بر شرطى كه مفقود باشد, مستلزم عدم قدرت بر مشروط است به طريق اولى و مقصود در اين مقام, ابطال قول فلاسفه است كه مى گويند كه حركات سماويّ ات, اراديه است و پوچ ها در بيان اين گفته اند.
ضمير «تجلى» راجع به اللّه تعالى است به نوعى از مجاز, مثل آيت سوره اعراف كه «فلمّا تجلّى ربّه للجبل»۱ و مراد تجلّى, آيت كبرى است از آيات ربّ و شايد كه قول موسى ـ عليه السلام ـ: «أرنى أنظر إليك» و قول اللّه تعالى در جواب او كه: «لن ترانى و لكن انظر إلى الجبل فإن استقرّ مكانه فسوف ترانى»۲ نيز مبنى بر اين مجاز باشد; زيرا كه رؤيت آيت كبرى مناسب حال حضرت موسى نبوده و نصيب رسول آخر الزمان ـ عليه و آله ألف تحية و سلام ـ شده در معراج, چنانچه گفته در سوره نجم كه: «لقد رأى من آيات ربّه الكبرى»۳ و در سوره بقره: «منهم من كلّم الله و رفع بعضهم درجات».۴
عطف در «وطالعها» از قبيل عطف در آيه سوره توبه است كه: «يَقْتُلُونَ وَ يُقْتَلُون»۵ ومراد, اين است كه براى بعض سماوياتْ تجلّى كرد و در نزديك, خود را به آن بعض نمود, چنانچه آفتاب در نصف النهارْ نورش بسيار است. پس آن بعض, صاحب شعاع شد و بعضى را مطالعه كرد به اين معنى كه از دور, خود را به آن نمود, چنانچه آفتاب در وقت طلوع, نورش كمتر است. پس آن بعض,
