تكمله اي بر مقاله پرسشهايي درباره چند حديث - صفحه 176

صورتى امكان پذير است كه اطمينان داشته باشند كه ما به صورت مدرسه اى و دانشگاهى, ضوابط و اصول مناسب براى تحقيق در هر مقوله را به كار برده ايم.
نكته دوم. اگر حديث پژوه در ضمن بررسى هاى خود به نتيجه اى دست يافت, بايد با جرئت تمام و بدون پرده پوشى و استفاده از اصطلاحات دو پهلو, قضاوت نهايى خود را اعلام نمايد و نتيجه گيرى كند. تحقيق, بدون فصلى كه در آن, نتيجه گيرى ها به طور شفّاف بيان مى شود, بيشتر به فضل فروشى شباهت دارد و بايد دامان تحقيقات دينى از اين گونه رفتارها پيراسته شود و دين پژوهان, بدون بازى با الفاظ, حاصل و نتايج تحقيقات خود را عرضه نمايند. يقين داشته باشيم كه هيچ اتفاقى نمى افتد. نهايت كار اين است كه قضاوت ما ناقص و ناتمام تشخيص داده مى شود و عدّه اى از دانشوران منصف, آن را به نقد خواهند گذاشت و در ضمن برخورد افكار و آرا, سخن حقّ معلوم خواهد شد. دانش ها براى پيشرفت خود, راهى جز اين ندارند.
نكته سوم. در تحقيقات علمى, بعضى بررسى ها جنبه مقدّماتى و پايه اى دارند, به طورى كه بقيّه بررسى ها اعتبار خود را از اين بررسى هاى مقدماتى كسب مى كنند در اين صورت,غفلت از بررسى هاى مقدماتى, يا ترتيبِ اثر ندادن به نتايج آنها جايز نيست و در صورت سستى و قصور, ارزش علمى تحقيق, به شدّت تنزّل پيدا مى كند.
به عنوان مثال, در دانش حديث, بررسى كتابشناختى بر ساير اقسام بررسى ها اولويت دارد. سپس نوبت به بررسى سندى خواهد رسيد و پس از آن, اگر صحّت استناد روايت به معصوم به اثبات رسيد, بررسى محتوايى آغاز مى شود. متأسفانه, بسيارى از حديث پژوهان يا اين ترتيب را نمى شناسند و يا به آن پايبند نيستند و در نتيجه, تحقيقات ضعيفى از خود به جا گذارده اند.

صفحه از 174