آيا پيامبر خواندن و نوشتن مى دانست؟

اين بحث در توضيح «اُمّى» بودن پيامبر اسلام, مطرح است كه: آيا پيامبر(ص), خود نيز دست به نگارش مى زد, يا فقط املا مى فرمود و كاتبان مى نوشتند؟
آنچه از كتاب هاى سيره و تاريخ به دست آمده,فقط در يك مورد, آن هم در يكى از كتاب هاى اهل سنّت, به نوشتن پيامبر(ص) تصريح دارد. بخارى در صحيح خود, در «كتاب الصلح», و در توضيح «عمره حديبيه», به نقل از كتاب جامع الأصول, از براء بن عازب, حديثى را نقل كرده كه پيامبر(ص) با دست مباركش نوشت. ^۱ اين حديث در مسند أحمد نيز آمده است. ^۲
البته اين بحث, معركه آراى مخاصمات تاريخ نگاران و محدّثان (مخصوصاً در ميان اهل سنّت) است و هر يك از طرفين با دليل هايى خواسته اند مدّعاى خود را اثبات كنند كه اين مجال, گنجايش طرح آنها را ندارد.

نامه هاى دعوت به اسلام

پس از صلح حديبيه و مراجعت رسول خدا در ذى قعده سال ششم هجرت به مدينه و فتح و پيروزى اى كه نصيب مسلمانان شد, فرصت خوبى براى تبليغ دين به وجود آمد. لذا در اين موقع, پيامبر(ص) نامه هايى به پادشاهان عرب و عجم و رئيسان قبايل و اُسقف هاى   مسيحى و امپراتور ها نوشت و همه را به اسلام, دعوت نمود. رسول خدا فرستادگان خود را به رحمت و عطوفت, نصيحت مى كرد و آنان را موعظه مى نمود كه مبادا همانند حواريان, موجب تفرقه و اختلاف شوند و تبليغاتشان عكس العمل بدى داشته باشد و مردم را از گرايش به اسلام باز دارد.
شيوه آن بزرگوار در فرستادن نامه ها, پس از اتمام كار نگارش, اين بود كه آنها را با مُهرى كه در انگشتر مباركشان حك شده بود, مهر مى نمود و نامه را به شكلى مى بست كه كسى از محتواى آن, خبردار نشود. گفته اند كه نوشته روى مُهر, عبارت شريف «لا إله إلاّ اللّه» بوده است. در بين اين نامه ها, دعوت نامه هاى شخصى نيز به چشم مى خورد كه علاوه بر دعوت عمومى به اسلام, رسول خدا از اشخاص صاحب نفوذ نيز شخصاً دعوت به گرايش به اسلام نموده است.