نقدي بر «از نقد سند تا نقد متن»(2) - صفحه 7

نقدها اگر وارد باشند، شيوه حسن حنفى را در نقد متن كه بر پايه انواع ادبى استوار شده است دچار اشكال خواهند كرد.

انواع ادبى ( literary genre)

انواع ادبى يكى از شاخه هاى «نظريه ادبى» (Theory of Literature) و اصطلاحى است كه در نقد ادبى براى طبقه بندى آثار ادبى در گروه هاى محدود و مشخص، از نظر شكل يا موضوع (= صورت و مادّه) به كار مى رود. ۱ در انواع ادبى اين پرسش، مطرح است كه آيا ادبيات، مجموعه اى از آثار پراكنده است، يا برعكس، بر هر دسته از آثار ادبى، چه به لحاظ مادّه و چه به لحاظ صورت، نظم و قانونى حكمفرماست؟ قدمت اين بحث در غرب، به آراى افلاطون و بويژه ارسطو كه شعر را به انواع كمدى، حماسه و تراژدى طبقه بندى كرده است مى رسد؛ اما توجه جدّى به اين بحث به دوران جديد بازمى گردد. از آغاز نهضت اصلاح دينى در قرن پانزدهم ميلادى تاكنون بحث انواع ادبى دچار تطوّرات گوناگونى شده و بويژه در نيمه نخست قرن بيستم، دستمايه نقد متون مقدس توسط كسانى همچون بولتمان گرديده است.
هدف اصلى در انواع ادبى، «طبقه بندى كردن» آثار ادبى است. اين طبقه بندى بر پايه ساختمان آثار ادبى، ويژگى هاى درونى و ساختارى آنهاست. در نتيجه، وجوه شباهت و تمايزى پديدار مى شود و بر اساس اين وجوه، آثار مشابه بر اساس نوع ادبى در دسته هاى متفاوت قرار مى گيرند. معيارهاى رده بندى، متفاوت و متعددند؛ از اين روى، انواع ادبى نيز متفاوت و متعددند. عمده ترين انواع ادبى از اين قرارند: شعر، نمايشنامه، داستان، زندگى نامه و مقاله. هر يك از اين انواع، خودْ داراى شاخه هاى متعددى هستند كه هر كدام از آن شاخه ها را نيز «نوع» مى نامند. براى نمونه، شاخه هاى داستان عبارت اند از: رمانس، رمان و داستان كوتاه. شعر به حماسى، تعليمى و غنايى تقسيم مى شود. در

1.فرهنگ نامه ادبى فارسى، دانشنامه ادب فارسى ۲، به سرپرستى حسن انوشه، تهران: سازمان چاپ و انتشارات، چاپ اوّل، ص ۱۷۵.

صفحه از 7