كتاب شناسانه در منابع اين اشعار و ثبت اختلافاتى كه در بعضى موارد درباره گوينده شعر و يا انشادى يا انشايى بودن شعر, وجود دارد, بر هرگونه تكاپوى ناقدانه و ارزيابانه مقدّم است.
پيشينيان ما, به فراخور امكانات و توانش هاى خويش ـ على الخصوص درباره اشعار منسوب به مولى الموحّدين, امام على بن أبى طالب (ع) ـ, نگارش هايى برجاى نهاده اند كه مع الأَسَف توجّه كم و محدودى به احيا و نشر و بررسى آنها معطوف گرديده است.
سلوة الشّيعةيِ عليّ بن احمد بن محمد فَنْجگِردى نيشابورى (م 513 ق) كه ظاهراً ديرينه ترين تدوين با اسم و رسم موجود از اشعار منسوب به امير مؤمنان (ع) است, امسال پس از صدها, بل قريب به هزار سال, براى نخستين بار منتشر شد. ۱ انوار العقول قطب الدّين محمد بيهقى كيدرى (زنده 610 ق) كه مفصل ترين و مشهورترين تدوين ديرينه اين ديوان است, در سال 1419ق, براى نخستين بار به روش علمى و انتقادى (والبتّه بدون ضبط نصّ مقبول) طبع گرديد. ۲ شرح بلندآوازه قاضى حسين ميبدى (م 909 ق) هم بر ديوان منسوب به امام (ع) در سال 1379ش, براى نخستين بار به چاپ انتقادى رسيد. ۳
هرچند با تصحيح و نشر انتقادى سلوة الشّيعة, أنوار العقول و شرح ميبدى و… هم باز, پرونده تدوين اشعار منسوب به أميرمؤمنان ـ كه خود بخشى از اشعار منسوب به
1.نشريه گنجينه بهارستان (/ ۱۷ رساله در علوم قرآن و روايى), جويا جهانبخش, ۱۳۸۰ ش, ص ۳۳۹ ـ ۳۷۷.
2.تحقيق: كامل سلمان جبورى, بيروت: دارالمحجّة البيضاء و دارالرّسول الأكرم (ع).
درباره اين تحقيق, ر.ك: فصل نامه علوم حديث, ش ۱۲, ص ۱۵۲ به بعد (مقاله نگارنده). اخيراً نسخه اى نفيس از أنوارالعقول با تاريخ ۷۷۶ ق, به تملّك كتاب خانه بزرگ آية اللّه العظمى مرعشى نجفى درآمده كه براى تصحيح اثر, حايز اهميّت فراوان است(ر.ك: فصل نامه ميراث شهاب, ش ۲۳ و ۲۴, ص ۳۹).
3.با اين مشخّصات كتابشناختى: شرح ديوان منسوب به أميرالمؤمنين على بن أبى طالب (ع), قاضى كمال الدين ميرحسين بن معين الدّين ميبدى يزدى, به تصحيح حسن رحمانى و سيّد ابراهيم اشك شيرين, تهران: ميراث مكتوب, چ ۱, تابستان ۱۳۷۹ ش.
