شرح صدر المتألهين بر اصول الكافي - صفحه 70

ملاصالح مازندرانى و نيز شرح مرآةالعقول علامه مجلسى مى توان نتيجه گرفت كه حجم شرح و بسط صدرالمتألهين به مراتب بيشتر از دو شرح ديگر است.
اين امر حكايت از دو واقعيت دارد:
الف . جدّيت و تلاش همه جانبه صدرالمتألهين در تبيين مداليل روايات و برطرف كردن تمام ابهام هاى موجود در آنها، و همين جديت است كه نمى گذارد او به آسانى از شرح يك روايت فارغ شده و به شرح روايتى ديگر بپردازد.
ب. گستره و عمق دانش صدرالمتألهين در زمينه هاى گوناگون؛ چنان كه تضلع ايشان در زمينه هاى واژه شناسى، صرف، نحو، بلاغت، مباحث رجالى، حديث،فلسفه و كلام، تفسير و... به او توانايى و قدرت مى بخشد كه قلم را در مسيرهاى گوناگون سير دهد.
به عنوان نمونه، او 135 صفحه را به شرح و تبيين روايت جنود عقل و جهل،منقول از امام صادق(ع) ۱ و 142 صفحه را به تبيين روايت امام كاظم(ع) خطاب به هشام بن حكم درباره عقل اختصاص داده است. ۲ افزون بر شرح روايات - كه بسان ساير كتب در اين اثر آمده است -، بخشى از مطالب به صورت استطراد و با هدف تبيين بيشتر بحث با عناوينى چون:تذكره استنارية، اعتضاد تمثيلى، تبصره و تذكره، تذنيب و... آمده است.
نيز، حقوق عالم بر متعلم و عكس آن ۳ ، وسواس، انواع و عوامل آن، ۴ تواضع و تكبر علما، ۵ حقيقت خواب و انواع آن، ۶ اقسام و مراتب مردم ۷ و...از جمله مباحثى است كه به صورت استطرادى و تفصيلى در اين كتاب آمده است.

4. توجه به ديدگاه هاى مختلف

از امتيازات نگاشته هاى ملاصدرا، بويژه نگاشته هاى تفسيرى و روايى، توجه ايشان به نظرگاه ها و مشرب هاى مختلف و دفاع يا ردّ آنهاست. اين امر، نشان مى دهد كه ملاصدرا از آن دسته متفكرانى كه به

1.همان،ج ۱، ص ۵۳۸ - ۳۹۹.

2.همان، ص ۳۹۳ - ۳۵۳.

3.همان، ج ۲، ص ۱۴۵ - ۱۳۸.

4.همان، ج ۱، ص ۲۴۷ - ۲۴۴.

5.همان، ج ۲، ص ۱۲۳ - ۱۱۵.

6.همان، ص ۴۵۵ - ۴۳۵.

7.همان، ص ۵۷۳.

صفحه از 79