تازه ترين موسوعه حديثی شيعه - صفحه 126

شيعه همچنان از اين منابع بهره ياب بود تا سده يازدهم در رسيد و شمارى از اعلام طايفه به آماده سازى موسوعه هاى بزرگى پرداختند كه درونمايه كتابهاى حديثى اصلى و غير اصلى تأليف شده در روزگاران پيش را در خود گرد مى آورد. اين موسوعه هاى بزرگ و بنام، از اين قرارند:
1 . بحارالأنوار از علامه محدث اصفهانى، محمد باقر بن محمد تقى مجلسى (م 1110 ق). وى در اين كتاب، احاديث پراكنده در كتابهاى مختلف - به جز كتابهاى چهارگانه مشهور - را گردآورده و با نظمى دقيق، بر حسب «كتاب»ها و سپس «باب»هاى مختلفى، مرتب گردانيده است. بحارالأنوار، على الاطلاق، فراخْ دامنه ترين مجاميع و دقيق ترين آنها از حيث تبويب است. در قديم در 25 مجلد ستبر، و در سالهاى اخير در 110 مجلد و به تازگى در 44 مجلد - به تحقيق برادر ارجمند، شيخ محمود دُرياب اصفهانى - در بيروت به چاپ رسيده است.
افزون بر گستردگى و جامعيت، امتياز بحار، به «بيان»هاى وافى و شافى علامه مجلسى است كه هرجا مورد حاجت ديده است، چاشنى احاديث ساخته و اين بيانهاسرشار از تحقيقات و فوايدى است كه تبحر مؤلّف را در فقه الحديث فرا مى نماياند.
2 . الوافى. مقارن روزگار علامه مجلسى، محدّث بزرگ و عالم والامقام، مولا محمد محسن بن مرتضى فيض كاشانى (م 109 ق)، كتاب الوافى را تأليف نمود كه جامع روايات كتابهاى چهارگانه اصلى است، و در آن، اين روايات را با ترتيبى ويژه سامان داده است. الوافى در گذشته در سه مجلد ستبر طبع گرديده بود و جديداً در بيش از 26 مجلد در اصفهان و به تحقيق سيد ضياءالدين علامه فانى(ره) چاپ شده است. جامع الوافى از حيث

صفحه از 133