تازه ترين موسوعه حديثی شيعه - صفحه 129

الشيعة است كه طرح آن ابتكار او بود. شش جزء از آن در زمان حيات وى تدوين گرديد و سپس گروهى از شاگردانش كار بر سر آن را پى گرفتند تا در 26 مجلد به انجام رسيد.
مهم ترين اهداف اين طرح، پس از گردآورى احاديثى كه در وسائل و مستدرك آمده و همچنين احاديثى كه در باب احكام است و در اين دو كتاب نيامده، جبران كاستيهايى بود كه در وسائل ديده مى شود، و در برگرفتن احاديث احكام به طرزى جاندارتر و فراگيرتر و زودياب تر. ۱
اينها، موسوعه هاى بزرگى بودند كه به طبع و نشر رسيدند. موسوعه هايى هم هستند كه هنوز به چاپ نرسيده اند؛ مانند: جامع المعارف و الأحكام از محدّث ارجمند، سيد عبد اللّه شُبر كاظمى (م 1242ق)، كه شامل مجلدات ستبرى است و تنها مختصرى از آن در دو بخش در قم به چاپ رسيده است. نيز كتاب عوالم العلوم و المعارف از شيخ بحرانى كه در روزگار علامه مجلسى مى زيسته و در تأليف بحار با او همكارى مى كرده است.

1.آن گونه كه از گفتارهاى برخى از شاگردان و اطرافيان مرحوم آيت اللّه العظمى بروجردى(ره) بر مى آيد، آن مرحوم در درس خود، بر وسائل شيخ حرّ عاملى(ره) تكيه داشته، وسائل را مى آورده و مى خوانده و در محتوا و مفهوم روايات بحث مى كرده است؛ ولى به وسائل اكتفا نمى كرده و به سراغ منابع اصلى و كتابهاى قديم تر هم مى رفته و با نگاه نقادانه وسائل را بررسى مى كرده است. آيت اللّه بروجردى، از روزگار جوانى بدين نكته مهم پى برده بود كه وسائل، محتاج تجديد نظر و تنقيح و بازسازى است، و مشكلاتى در كار مرحوم شيخ حرّ (ره) و نيز منابع او وجود داشته، كه به درستىِ دريافت و استنباط خلل مى رساند. تحقيقات آيت اللّه بروجردى، گاه سبب مى شد نتيجه اى جز نتيجه كار شيخ حرّ (ره) درباره عددِ روايات هر باب به دست آيد، يا چه بسا در تحليل سند روشن مى شد سندى كه، به ظاهر، متصل و بدون انقطاع است، يك جا دچار انقطاع شده است. مسائلى چون تكرار مطالب و اسناد، تقطيع احاديث، تأخير و تقديم، و طولانى بودن عناوين هم به نظرِ آن مرحوم از كاستيها و ناهمواريهاى وسائل بوده است. ايشان براى رفع كاستيهاى وسائل، در قم به همراهى گروهى از شاگردان خود، كار بزرگى را آغاز كرد كه نخست قرار بود حاصل آن به عنوان تهذيب الوسائل عرضه شود، ولى سرانجام به جامع أحاديث الشيعة تبديل شد.

صفحه از 133