عرض كردم: از چند نفر كافى است؟ فرمود: از هفتاد نفر. ۱
و در فقيه روايت كرده كه يك نفر شتر از ده نفر اشخاص، كافى است. و در زمانى كه گران باشد، يك گوسفند از هفتاد نفر كفايت مى كند. ۲
و در تهذيب (الاحكام) از ابن عمار روايت كرده، كه حضرت صادق(ع) فرمود كه يك گاو از پنج نفر در منا كافى است، وقتى كه اهل يك سفره باشند.
و در خصال، و عيون(الاخبار) و تهذيب(الاحكام) از ابى بصير روايت كرده اند كه آن حضرت فرمود: شتر و گاو از هفت نفر كفايت مى كند، چه از اهل يك بيت باشند و يا از بيوت متفرقه. و مثل اينهاست احاديث ديگر.
و اما آنچه در احاديث وارد شده، كه در منا يك گوسفند و يا يك گاو از دو نفر كافى نمى شود، در مردمان صاحب قدرت و ثروت است، و براى سايرين، از هفت نفر تا هفتاد نفر، يك گوسفند كافى است؛ چنان كه در رساله اعمال حج بيان كردم. و در بين احاديثْ اختلاف نيست. و از براى چند نفر، يك گوسفند، در حال ضرورت، كافى است، كه قيمت آن را به فقرا بدهند و يا به ارحام فقير خودشان بدهند و با ذبح كردن، باعث اتلاف مال و تضييع حق ضعفا نشوند و ايراد و اعتراض دهرى و طبيعى و غيره را بر دين قويم اسلام وارد نكند. و بحمد اللّه با بيانات سابقه در اين وجيزه جواب آنها داده شد، كه ايرادات بر دين اسلامْ وارد نيست، و بلكه بر عادات مسلمين وارد است؛ چنان كه جماعت يهود و مسيحيان چندين عاداتى دارند كه حضرت موسى و حضرت عيسى(ع) نفرموده اند، و ما را نزيبد كه به مجرد ديدن آن عادات به آن پيغمبران ايراد نماييم.
و تمام شد اين وجيزه در ساعت دويم، از دهه دويم، از ماه هفتم، از سال آخر، از عشره پنجم از صد چهارم، از هزاره دويم از هجرت نبوى. به دست احقر فانى، حسين بن نصراللّه موسوى عرب باغى. والحمد للّه على ذلك.
1.الكافى، ج ۴، ص ۴۹۶، ح ۴؛ التهذيب، ج ۵، ص ۲۰۹، ح ۷۰۳؛ الاستبصار، ج ۲، ص ۲۶۷، ح ۹۴۸.
2.الفقيه، ج ۲، ص ۲۹۴، ۱۴۵۵؛ وسائل الشيعة، ج ۱۴، ص ۱۲۱.