احوال راويان حديث مجموعه هاى روايى پرداخته و ميان افراد مورد اعتماد و جاعلان حديث تفكيك قايل شده اند - نسبت به نقد احوال راويان احاديث صحيح البخارى سكوت كرده اند. گويى كه بيان و اقدام بخارى، عدالت و صداقت آن كسان را نشان مى دهد. از اين رو، محدثان براى رجال بخارى حريم قايل شده و هاله اى از قداست گرداگردِ رجال حديث بخارى كشانيده شده و در پى آن، پژوهشگران در ادوار بعدى، جرأت ورود در عرصه نقادى رجال حديث صحيح البخارى را به دست نياورده اند. در اين ارتباط مى توان از ابوالحسن مقدسى حنبلى ياد كرد كه گفته است:
هر راوى حديث كه بخارى، در كتاب صحيح خويش از او حديثى آورده است، از پُل، گذشته است؛ يعنى ديگر نبايد به انتقادهايى كه از آن شخص و زيست وى شده است اعتنايى داشت. ۱
رفاعى به هنگام دفاع از صحيح البخارى در برابر نظريه افضليت صحيح مسلم بر صحيح البخارى و اشكال هاى شش گانه بر بخارى را اعتراف دارد كه:
آن شمار راويانى كه فقط بخارى از آنها نقل حديث كرده و مُسلِم حاضر نشده در صحيح خودش از آنان حديث بياورد، 430 نفر بيش تر نبوده، كه از ميان آنان، 160 نفر مورد انتقاد و تضعيف قرار گرفته اند. ۲
در اينجا براى مثال، از نعيم بن حماد مروزى نام مى بريم. وى از راويان و رجال حديث صحيح البخارى است. هرچند برخى عالمان او را مورد اعتماد دانسته اند، پاره اى نظرگير از دانشوران علم رجال و حديث اهل سنت او را شايسته ندانسته و احاديثش را بى اعتبار تلقى نموده اند.
مى توان در اين مورد به تهذيب التهذيب ۳ ابن حجر عسقلانى رجوع كرد.
1.همان، ص ۳۸.
2.مقدمه صحيح البخارى، بيروت: دارالعلم، ج ۱، ص ۱۶.
3.تهذيب التهذيب، ج ۱۰، ص ۴۶۱.
