الباب، يعنى باب معرفة الرواة من الرجال، إرادة الغير العربى الصريح، و كأنّه استفاده من التتبع، فهو أعلم بما قال. ^۱
چنان كه ملاحظه مى گردد، جمله «إنّ الأكثر في هذا الباب إرادة الغير العربى الصريح»، سخن يكى ديگر از علماست كه مرحوم صدر با كلمه «قيل» به نقل آن پرداخته است، درحالى كه در ترجمه با حذف ترجمه كلمه مزبور، سخن خود مرحوم صدر تلقى شده است.
همچنين مرحوم صدر، مراد از «ألباب» را صريحاً باب شناختِ روات معنا نموده است؛ يعنى به هنگام استعمال اين كلمه در كتابهاى تراجم و رجال مراد، عرب غير خالص است، درحالى كه در ترجمه، «الباب» به علم الحديث ترجمه شده و اين نه تنها از لحاظ ترجمه، اشتباه است، بلكه غلطى فاحش است ؛ زيرا در كتاب هاى علم الحديث (مانند نهاية الدراية مرحوم صدر) اصلاً اين كلمه استعمال نمى شود، و استعمال آن منحصر به كتابهاى رجال و تراجم است. آنچه كه در كتابهاى علم الحديث مورد توجه قرار گرفته، ذكر معانى مولى و فايده آن در نسب شناسى راويان در كتابهاى رجال است.
و گويا مؤلف گمان كرده كه محلّ استعمال اين كلمه هم كتابهاى علم الحديث است و هم كتاب هاى تراجم و رجال و در هر يك، معنايى خاص دارد؛ زيرا ايشان بعد از آنكه معناى مولى را با استناد به اقوال برخى از علما، غير عرب دانسته، گفته است:
در كتابهاى رجال و تراجم، مولى بر عبدى اطلاق مى شود، كه مولايش او را آزاد كرده، بر او ولاى عتق دارد.
حال آنكه هر دو معنا از كلمه مولى در كتابهاى رجال و تراجم، مورد نظر است.
4 . از مطالب صفحه 54 برمى آيد كسى كه حديث را به نحو قرائت، تحمل نموده، به هنگام نقل آن نمى تواند به طور مطلق «حدثنا» يا «أخبرنا» بگويد، بلكه بايد آن را مقيد به قرائت كند و بگويد: «حدّثنا يا أخبرنا فلان قراءة عليه».
بهتر بود مؤلف محترم بگويند كه در اين صورت، شايسته است، از دو عبارت مذكور به نحو مطلق استفاده نشود؛ زيرا به تصريح بسيارى از علماى دانش درايه، استعمال اين دو عبارت در اين فرض به نحو مطلق، خصوصاً عبارت دوم شايع است. ^۲ البته برخى ديگر نيز از