الف: منابع خطبه
گزارشهاى تاريخى حاكى از آن است كه اين خطبه در منابع مربوط به نيمه دوم قرن دوم هجرى آمده است. لوط بن يحيى، معروف به أبو مخنف أزدى(م 157 ه)، كتابى مستقل به نام خطبة الزهرأ(ع) داشته كه البته اين كتاب از بين رفته است. ۱ همچنين ابوالفرج اصفهانى، از محدثان و مورخان مشهور قرن چهارم هجرى، نيز كتابى تحت عنوان كلام فاطمة في فدك داشته كه آن هم چون ديگر آثار مربوط به اين واقعه از ميان رفته است. ۲ همچنين احمد بن عبدالواحد بن احمد البزّاز، معروف به ابن عبدون (330 - 423ه)، از مشايخ مرحوم نجاشى و شيخ طوسى، كتابى به نام تفسير خطبة فاطمة الزهرأ داشته است. ۳
علاوه بر اين سه كتاب مستقل كه پيرامون اين خطبه به رشته تحرير درآمده و گزارشهاى آن به ما رسيده است، بسيارى از محدثان و مورخان اسلامى، تمامى خطبه يا بخشى از آن را، با ذكر سلسله اسناد و رجال آن - يا بدون اسناد، در كتب خود آورده اند و برخى ديگر نيز اشاره اى به وجود اين خطبه نموده اند.
ما در اين بخش به منابع مكتوبى كه هم اكنون در دسترس است و خطبه حضرت در آن وجود دارد، به ترتيب زمانى حيات مؤلفان، اشاره مى كنيم. اين منابع عبارتند از:
1 - بلاغات النسأ، تأليف أحمد بن طيفور
أبوالفضل أحمد بن أبي طاهر، معروف به ابن طيفور، در سال 204 هجرى در بغداد متولد شد و به سال 280 هجرى در شام بدرود حيات گفت. تأليف حدود پنجاه كتاب را به او نسبت داده اند. اثر مشهور او تاريخ بغداد و اثر ديگر او المنثور و المنظوم است. ۴ ابن
1.الذريعة، ج ۷، ص ۲۰۳.
2.همان، ج ۱۸، ص ۱۰۹.
3.رجال النجاشى، ص ۸۷ ؛ ايضاح الاشتباه، ص ۱۰۴ ؛ اَمل ال آمل، ج ۲، ص ۲۶ ؛ الذريعة، ج ۴، ص ۳۴۸.
4.الاعلام، ج ۱، ص ۱۴۱ ؛ الذريعة، ج ۲۶، ص ۱۲۵.
