نگاهي گذرا به اسناد و منابع مكتوب خطبه فدك - صفحه ۵۱

۳ - السقيفة و فدك، تأليف أحمد بن عبدالعزيز جوهرى
أحمد بن عبدالعزيز از محدّثان اهل سنت در قرن دوم هجرى است. او مورخ و اديب و شاعر توانايى بود و در علم حديث نيز تبحر داشت و از جمله محدثان مشهور آن عصر به شمار مى آمد. كتاب السقيفة و فدك و اخبار الشعرأ از جمله تأليفات اوست. جوهرى در سال ۳۲۳ ه در بصره بدرود حيات گفت. ۱
كتاب السقيفة و فدك چنان كه از نام آن پيداست، حاوى مطالبى درباره دو واقعه مهم تاريخى صدر اسلام است. اين كتاب اكنون موجود نيست، اما ابن ابى الحديد معتزلى در كتاب گرانسنگ خود به نام شرح نهج البلاغه، بخشهايى از اين كتاب را نقل نموده است. كتابى كه اكنون به نام السقيفه و فدك، از احمد بن عبدالعزيز جوهرى، وجود دارد، در اصل مطالب جمع آورى شده از شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد است. جوهرى بخشهايى از خطبه حضرت را به دو طريق با ذكر سلسله اسناد آورده است. ۲

۴ - مقاتل الطالبيين، تأليف أبوالفرج اصفهانى

گذشت كه على بن الحسين، معروف به ابوالفرج اصفهانى، متوفاى ۳۵۶ه ، كتابى مستقل پيرامون خطبه حضرت نگاشته كه حوادث روزگار آن را از بين برده است. ۳
ابوالفرج در سال ۲۸۴ه در اصفهان زاده شد. او پس از طى مراحل مقدماتى در علوم مختلف چون تاريخ، ادب، شعر، حديث، و... ، شهرت يافت. ابوالفرج داراى آثار و تأليفات بى شمارى است كه مشهورترين آنها كتاب حجيم و دايرة المعارف گونه الاغانى است كه از شهرت بسزايى برخوردار است. ۴
از ديگر آثار او كتاب ذى قيمت مقاتل الطالبيين است. او در اين كتاب به ذكر زندگينامه فرزندان

۱.الذريعة، ج ۱۲، ص ۲۰۶.

۲.السقيفة و فدك، ص ۹۸.

۳.الذريعة، ج ۱۸، ص ۱۰۹.

۴.الاَعلام، ج ۴، ص ۲۷۶.

صفحه از ۶۹