به سندها نيست تا در هنگام تعارض، بعضى از آنها بر بعضى ديگر ترجيح داده شود؛ زيرا معتبر بودن همه اين اسناد منافاتى با قوى تر بودن بعضى از آنها ندارد. و بطلان سخن گزافه گويان كه گفته اند: «همه كتاب الكافى بر حضرت قائم(ع) عرضه شده، چون شيخ كلينى در شهر سفرا بوده است» بر هيچ عاقلى پوشيده نيست. آرى، انكار نكردن آن حضرت و پدرانش - صلوات الله عليه و عليهم - كلينى و امثال او را در تأليفات و رواياتشان، از چيزهايى خواهد بود كه «ظن قريب به يقين» را به همراه دارد كه ايشان(ع) به كار آنان رضايت داشته اند و عمل به اخبار آنان را تجويز نموده اند. ۱
2 - وى در «كتاب العقل و الجهل»، روايات يكم و دهم و هجدهم را «صحيح» و روايات چهارم و پنجم و سى و دوم را «موثق» مى داند. ۲ البته هر يك از اين روايات، يك جنبه از ابعاد حقيقت عقل را نزد معصومين(ع) تبيين مى كند.
3 - بيشترين روايات پيرامون عقل در كتاب گرانسنگ بحارالانوار گرد آمده است. بر اساس ديدگاه كسانى كه بر اين باورند علامه مجلسى در اين دايرة المعارف حديثى فقط در صدد جمع آورى احاديث نبوده؛ بلكه روايات و احاديثى را كه داراى ارزش و اعتبارند ثبت، تدوين و ضبط نموده است، مى توان ادعا كرد روايات عقل داراى اعتبارند؛ مگر مواردى كه ايشان تصريح به خلاف نموده باشد. ۳
يادآورى مى كنم كه بر اساس بررسى انجام شده، مرحوم علامه در «كتاب العقل و الجهل» بحار، جز در يك مورد از احاديث عقل، روايتى را تضعيف نكرده است. ۴
1.مرآة العقول، ج ۱ ،ص ۲۲ .
2.همان، ذيل روايات مذكور.
3.آشنايى با بحارالانوار، ص ۱۲۴ . آقاى احمد عابدى در فصل پنجم اين كتاب، تحت عنوان «ميزان اعتبار روايات بحارالانوار» (ص ۱۲۱ - ۱۳۲) به اين بحث پرداخته و شواهد بسيارى بر اين مدّعا اقامه كرده است كه به دليل مفصل بودن از نقل آن چشم مى پوشيم.
4.«أول ما خلق الله العقل»؛ بحارالانوار، ج ۱ ،ص ۱۰۲ .
