مفهوم عقل از ديدگاه دو شارح اصول كافي - صفحه 107

در اين باره دلايل و قرائنى را نيز مى توان در كلام ملا صدرا ديد:
1 - ايشان پس از نقل حديث دوم مى فرمايد:
سند اين حديث ضعيف به نظر مى رسد - زيرا راويان ضعيفى نظير سهل بن زياد و مفضّل بن صالح و جز آنان در طريق آن وجود دارد - ليكن اين ضعف، زيانى به صحت مضمون آن نمى رساند، چون با «برهان عقلى» تقويت مى شود. بسيارى از احاديث رسيده درباره اصول معارف و مسائل توحيد و جز آن نيز چنين است. ۱
2 - ملا صدرا در بررسى تعدادى از روايات «كتاب العقل و الجهل» بر موثق بودن راويان آنها تأكيد مى ورزد. ۲

بخش دوم: حمل روايات بر معانى عقل

2 - 1 - ديدگاه ملا صدرا

2 -1 -1 - معناى اول

معناى اول عبارت است از «غريزه اى كه انسان به وسيله آن از حيوانات امتياز مى يابد و آماده پذيرش دانشهاى نظرى و انديشيدن در صنعتهاى فكرى مى شود و كودن و هوشمند در آن يكسان هستند. حكما اين معناى عقل را در كتاب برهان مورد استفاده قرار مى دهند و مقصودشان از آن، نيرويى است كه نفس به وسيله آن بدون قياس و فكر و به صورت فطرى به مقدمات بديهى دست مى يابد و به علوم آغازين مى رسد.»

2 -1 -2 - معناى دوم

معناى دوم «اصطلاح متكلمان است كه مى گويند: عقل اين را اثبات و آن را نفى

1.شرح اصول الكافى، ج ۱، ص ۲۲۰ .

2.براى آگاهى بيشتر به اسناد احاديث يكم (ص ۲۱۵) و چهارم (ص ۲۲۹ - ۲۳۱) و پنجم (ص ۲۳۲) رجوع كنيد. شايسته توضيح است كه ملا صدرا حال راويان را فقط يك بار بررسى مى كند؛ از اين رو براى اطلاع از نظر ايشان بايد به اولين روايتى كه نام راوى در آن آمده است مراجعه كرد.

صفحه از 119