گويند؛ زيرا به كمك عقل، انسان مى تواند به «حجّت» برسد و بر تمام معانى دست يازد؛ و «حِجْر» گويند؛ زيرا عقل از انجام نافرمانيها نهى مى كند؛ و «نُهى » گويند ؛ به خاطر اين كه زيركى و شناخت و رأى، به عقل منتهى مى شود. و عقل بالاترين خوبى است كه به بنده عطا مى شود و او را به نيكبختى دنيا و آخرت مى رساند. ۱
1 - 2 - معناى اصطلاحى
معانى اصطلاحى عقل متعدد است و عالمان مسلمان هريك با توجه به گرايشهاى فكرى خود، يك يا چند معنا را براى آن بيان كرده اند. ۲
1 - 3 - معناى عقل از ديدگاه ملا صدرا
معانى عقل از منظر ملا صدرا در موارد متعددى از آثار وى يافت مى شود. ۳ خلاصه
1.الكليات، أبوالبقأ أيوب بن موسى الحسينى الكفوى، ص ۶۱۹.
2.النجاة فى المنطق و الإلهيّات، أبوعلى الحسين بن عبداللّه ابن سينا، ج ۲ ، ص ۱۲ - ۱۳؛ الاشارات و التنبيهات، أبوعلى الحسين بن عبداللّه ابن سينا، ج ۲، ص ۳۵۲؛ التحصيل، بهمنياربن المرزبان، ص ۷۸۹؛ مقاصد الفلاسفة، محمد الغزالى، ص ۳۵۹؛ شروح الشمسية، قطب الدين محمود بن محمد الرازى، ص ۱۶۸؛ التعريفات جرجانى، ص ۱۵۱ - ۱۵۲؛ المبدأ و المعاد، محمد بن ابراهيم صدرالدين الشيرازى، ص ۳۵۸؛ الكليات، ابوالبقا، ص ۶۱۷ - ۶۲۰ و ۶۷؛ التوقيف على مهمّات التعاريف، محمد عبدالرؤوف المناوى، ص ۵۲۱ (العقل)؛ الشافى، محمد محسن الفيض الكاشانى، ص ۸؛ الحدائق الناضرة، يوسف البحرانى، ج ۱، ص ۱۳۱؛ جامع السعادات، محمد مهدى النراقى، ج ۱ ، ص ۵۷؛ شرح المنظومة، ملا هادى سبزوارى، ج ۱، ص ۱۶۷ - ۱۷۰؛ فرهنگ معارف اسلامى، سيد جعفر سجادى، ج ۲، ص ۱۲۶۹ - ۱۲۹۳؛ لغتنامه، على اكبر دهخدا، ص ۱۴۱۱۲؛ المعجم الفلسفى، جميل صليبا، ج ۲ ، ص ۸۴ (العقل)؛ ترجمه و تفسير نهج البلاغه، محمدتقى جعفرى، ج ۸ ، ص ۲۰۹ و ج ۱۱ ، ص ۲۹۱ و ج ۴ ، ص ۲۲۳؛ شرح اصول الكافى، ملاصدرا، ص ۳۰ - ۳۷؛ دائرة المعارف الشيعية العامّة، محمدحسين الأعلمى الحائرى، ج ۱۳، ص ۴۹ - ۶۱ .
3.ر.ك: الاسفار الاربعة، ج ۳، ص ۴۱۸ - ۴۲۷ و ص ۵۱۳ - ۵۱۴؛ الشواهد الربوبية، ص ۱۹۹ - ۲۰۸ .
