آنچه كه امتياز بيشترى به شيخ صدوق داده است، تنوع و تعدد بيشتر آثار وى است. از جمله اين آثار، كتاب ارزشمند التوحيد، معروف به توحيد صدوق يا توحيد ابن بابويه است كه معرفى آن از نگاه تحليل و نقد، انگيزه اين نوشتار است.
پيش از تفصيل كلام درباره اين كتاب، بايسته است كه سطورى چند را به معرفى شخصيت مؤلف آن اختصاص دهيم.

نگاهى به زندگانى شيخ صدوق

وى، بنا بر مشهور، در سال 306ق، بنا بر مشهور، در شهر قم به دنيا آمد و پس از چندى به رى مهاجرت كرد. به نظر مى رسد، بيشتر اقامت وى در همين شهر بوده است؛ چرا كه بيشتر رجاليان با عنوان «نزيل الرى» از او نام برده اند. ^۱
ديگر شهرهايى كه شيخ بدانها مسافرت كرده، عبارت اند از: مشهد، نيشابور، بغداد، كوفه، مكه، ماوراء النهر، سمرقند، فرغانه، بلخ، ايلاق و همدان.
سفرهاى متعدد شيخ به شهرهاى مختلف، نشانگرِ جِدّ و جهد وى در طلب علم و تحمل و نقل روايات است.
آيت اللّه خويى اظهار داشته اند كه بيش از 250 براى شيخ صدوق ذكر شده است ^۲ كه نام 211 تن از آنها در مقدمه من لا يحضره الفقيه آمده است. ^۳ همچنين در مقدمه فوق الذكر، نام بيست تن از شاگردان صدوق ذكر شده است. ^۴
مؤلفات وى را حدود سيصد تأليف دانسته اند كه نجاشى دويست مورد از آنها را نام برده است. ^۵
تنها نكته شايان تأمل، گذشته از تعدد، تنوع موضوعات آثار صدوق است. بيشتر آثار او در زمينه فقه و ابواب مختلف فقهى است. در رجال، حديث، فقه الحديث، عقايد، اخلاق، فضايل، تاريخ و حتى شعر و طب نيز آثارى كه ذكر شده است.