توحيد صدوق از نگاه تحليل و نقد - صفحه 194

شيخ صدوق در مواردى حديث مرسلى را ذكر نموده كه به اشتباه، در ادامه فرمايش معصومِ قبل آمده است؛ مانند باب 31 (معنى بسم اللّه الرحمن الرحيم)، در شماره پنج، حديثى از امام عسكرى(ع) ذكر شده است و پس از اتمام فرمايش امام(ع) و متصل به آن آمده است كه «و هو ما قال رجل للصادق(ع)» ۱ ، درحالى كه اين فراز، روايت ديگرى است كه صدوق آن را به صورت مرسل ذكر كرده است؛ زيرا -همان طور كه در چند مورد مذكور بالا ملاحظه مى شود روش معصومان(ع) چنين نيست كه بدون ذكر سند به نقل از اجداد طاهرشان بپردازند؛ چنان كه در ادامه همين فرمايش امام صادق(ع)، «قال و قام رجل إلى على بن الحسين فقال... فقال على بن الحسين حدثنى أبي، عن أخيه الحسن، عن أبيه اميرالمؤمنين» آمده است. اين، گذشته از آن است كه عبارت «و هو ما قال رجل للصادق (ع)»، اصلاً به تتمه كلام امام حسن عسكرى(ع) مربوط نمى شود.
توضيح بيشتر در اين باب، در ادامه همين بحث و ذيل عناوين ديگر اين نوشتار خواهد آمد.
درشمارش رايانه اى، مجموع احاديث موجود در كتاب التوحيد، 841 حديث و در سه دسته ذكر شده است: دسته اول، احاديث كامل مستقل و مراد، احاديثى هستند كه به عنوان احاديث مستقل سندى و متنى كتاب التوحيد به شمار آمده اند. مجموع اين احاديث 586 حديث است.
دسته دوم، احاديث كامل ضمنى كه مراد، آنهايى هستند كه از وسط روايت بر اساس استقلال متن و سند يا متن تنها استخراج شده و تعداد آنها 59 حديث است.
دسته سوم، احاديث جزئى ضمنى كه مراد، احاديثى هستند كه احتمال مى رود در كتابى ديگر مستقل ذكر شده باشد. تعداد احاديث اين دسته اخير نيز 196 حديث ذكر شده است. ۲

ج. احاديث هر يك از معصومان

اقدام ديگرى كه در اين شمارش به عمل آمده است،

1.همان، ص ۲۳۱.

2.فهرس أحاديث أهل البيت(ع)، ج ۶ ؛ التوحيد، ص ۳.

صفحه از 216