علوم و معارف اسلامى است و ظاهراً قصد وى از فارسى نويسى ـ كه تا آن زمانْ معمول نبوده ـ, هدايت عامّه مردم بوده است و اين, هر چه بيشتر بر عظمت شخصيّت و تدّين, مردمدارى وى دلالت دارد. از بررسى آثار وى مى توان او را از مترجمان چيره دستِ عصر صفوى دانست.
در هيچ يك از كتب شرح حال, به سال وفات ملاّ صالحْ اشاره اى نشده است; ولى به طورى كه نويسنده شرح حال وى در مستدركات أعيان الشيعة بيان كرده, در پشت كتاب حكمت اسلام كه نزد وى موجود است, يكى از شاگردان ملاّصالح, به خطّ خويش, سال وفاتش را 1116ق, در مشهد مقدّس, ذكر نموده است. ۱
ملاّ كريم روغنى (م1283ق), كه در دوره قاجاريه مى زيسته, يكى از نوادگان ملاّ صالح است كه مرحوم اعتماد السلطنه, در المآثر و الآثار, زندگى وى را مورد بررسى قرار داده و او را از علماى معروف قزوين مى شمارد و امروزه, خاندان وى در قزوين, به «ارجمندى» مشهور هستند. ۲ البته در اين شهر, خانواده هايى هم به «روغنى» موسوم اند كه مشخّص نيست آيا به ملاّ صالح منسوب اند يا خير؟
آثار ملاّصالح
آثار به جاى مانده از وى, به شرح زير است:
1. بركات المشهد المقدس
اين كتاب, ترجمه فارسى كتاب شريف عيون الأخبار شيخ صدوق است و در سال 1075 ق, نگارش يافته و ترجمه اى لطيف و رساست. ملاّصالح, ديباچه اى نيز از خويش بدان افزوده است. نويسنده, اين كتاب را به هنگام اقامت خويش در مشهد مقدّس, تصنيف نموده و بدين جهت, آن را بركات المشهد المقدّس, نام نهاده است. مرحوم آقا بزرگ تهرانى مى گويد:
نويسنده در آخر كتاب, با خويش عهد كرده كه در تمام عمرش از آن شهر خارج نشود ,و نسخه اى از آن, در كتاب خانه مدرسه سپهسالار, موجود است. ۳
1.مستدركات أعيان الشيعة, ج۳, ص۲۳۱.
2.همان جا.
3.الذريعة, ج۳, ص۸۸.
