روايات پيامبر صلى الله عليه و آلهبه دست مى آيد ـ نتيجه گيرى مى شود كه كتابت حديث امرى مورد علاقه و اعتقاد شيعيان بوده كه در هر دوره، امامان مذهب نيز بر آن تاكيد كرده اند؛ اما بدون آن كه نياز به ذكر كليه قراين به جا مانده در منابع روايى باشد، تنها در حدى كه ادعاى فوق ثابت گردد، سير كتابت حديث در شيعه در دو مقطع تاريخى مورد بررسى قرار مى گيرد.

1 ـ 1. كتابت حديث در شيعه تا قبل از صادقين عليهماالسلام

دوران قبل از صادقين عليهماالسلام از نظر تاريخى با قرن اوّل هجرى انطباق دارد و اين دوران همان مقطعى از تاريخ حديث است كه سياست رسمى حاكم بر جامعه، سياست منع نقل و تدوين حديث است. از آنجا كه يكى از علل اجراى اين سياست كتمان فضايل امامان عليهم السلام و محدودسازى شيعيان بوده، ¹ طبيعى است كه بسيارى از مواضع امامان در خصوص اهتمام آنان به امر نگارش حديث به دست ما نرسد؛ چنان كه بسيارى از دستاوردهاى حديثى چهار امام نخست نيز با اعمال كينه توزى هاى بنى اميه از بين رفت؛ اما با وجود اين، شواهد متعددى در كتب شيعه و اهل سنت وجود دارد كه همگى حكايت از توجه امامان عليهم السلامنسبت به نگارش حديث مى كند ؛ اهم اين قراين عبارت اند از:
1) محمد بن حسن صفار در كتاب خود آورده است:
رسول خدا صلى الله عليه و آله به على عليه السلام فرمود: «آنچه به تو املا مى كنم، بنويس».على گفت: اى پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ، آيا از فراموشى بر من بيم داريد؟ پيامبر صلى الله عليه و آله گفت: از فراموشى بر تو بيم ندارم و از خدا خواسته ام كه تو را حفظ كند و فراموشى را از تو دور سازد ؛ اما آنچه به تو مى گويم براى شركاى خود بنويس. على گفت: اى پيامبر صلى الله عليه و آله ، شركاى من چه كسانى هستند؟ رسول خدا صلى الله عليه و آلهفرمود: پيشوايانى كه از نسل تو خواهند آمد.
در توضيح اين حديث بايد گفت كه على عليه السلام از جمله كاتبان رسول خدا صلى الله عليه و آله بوده كه به طور علنى و خصوصى مطالب فراوانى از روايات آن حضرت را نوشت. اين حديث بيانگر نگارش خاص على عليه السلام در محضر پيامبر صلى الله عليه و آله است كه حاصل آن به وجود آمدن مواريث خصوصى علوم اهل بيت عليهم السلام بود. در صدر اين مواريث مى توان از مصحف على عليه السلام ² و كتاب جامعه ³ نام برد كه اوّلى محتواى قرآنى و دومى محتواى فقهى داشته است.
2) زراره از امام صادق عليه السلام روايت مى كند كه آن حضرت فرمود:
جاءت فاطمة ـ سلام اللّه عليها ـ تشكو الى رسول اللّه بعض امرها، فأعطاها رسول اللّه كريسةً و قال: تعلّمى مافيها؛ فاذا فيها: من كان يؤمن باللّه و اليوم الاخر فلايؤذى جاره، و من كان يؤمن باللّه و اليوم الاخر فليكرم ضيفه، و من كان يؤمن باللّه و اليوم الاخر فليقل