جهت آن كه صحابيان را برخلاف ترتيب جمهور اهل علم در مرتبه اوّل قرار داده و مرتبه دوم و سوم را در يكديگر ادغام كرده است ، در مرتبه پنجم قرار گرفته اند ـ الفاظ ذيل اند : «صدوق سئ الحفظ» ، «صدوق يَهِمُ» ، «صدوق له أوهام» ، «صدوق تغيّر بآخره» ^۱ و نيز راويان صادقى كه از منظر اهل سنّت ، به نوعى از بدعت (چون : تشيّع ، نصب و ارجاء) متّهم شده اند .
مراتبى كه ذكر شد ، مراتب تعديل به شيوه سخاوى بود كه كامل ترينِ مراتب تعديل به شمار آمده است و پيش از وى ، ابن ابى حاتم رازى به دليل عدم توجّه به حصر الفاظ تعديل در رتبه بندى ، مراتب تعديل را به چهار مرتبه تقسيم كرده بود و ابن صلاح و نووى نيز از وى متابعت كرده اند . چهار مرتبه مزبور ، عبارت اند از :
[ 1 . ] ثقة ، أو متقن ثبت ؛
[ 2 . ] صدوق ، أو محلّ الصدق ، أو لا بأس به ؛
[ 3 . ] شيخ ؛
[ 4 . ] صالح الحديث . ^۲
بعد از عدّه مزبور ، ذهبى مراتب تعديل را در چهار مرتبه به شكل ذيل ذكر كرده است :
[ 1 . ] ثبت حجة ، و ثبت حافظ ، أو ثقة مُتقن ، و ثقة ثقة ؛
[ 2 . ] ثم : ثقة ؛
[ 3 . ] ثم : صدوق ، ولا بأس به ، وليس به بأس ؛
[ 4 . ] ثمّ : محلّه الصدق ، وجيّد الحديث ، وصالح الحديث ، وشيخ وسط ، وشيخ

چنان كه ملاحظه مى شود ، با وجود توصيف سه راوىِ مزبور به لفظ «ثقة» ، حجّت بودن از آنان سلب گرديده است و اين ، به حسب ظاهر دلالت دارد بر آن كه نزد گويندگان عبارات فوق ، لفظ «حجة» از لفظ «ثقة» رفيع تر است ، اگرچه تمسّك جُستن به اين عبارات براى رفيع تر بودن لفظ «حجة» نزد ساير محدّثان ، قابل مناقشه است .
مرتبه پنجم ، توصيف به الفاظى چون : «ليس به بأس» ، «لا بأس به» ^۱ ، «صدوق» ، «مأمون» و «خيار» .
مرتبه ششم ، الفاظى كه تقريبا نزديك به الفاظ جرح اند و پست ترين مرتبه از مراتب تعديل به شمار مى آيند ، مانند : «محلّه الصدق» ^۲ ، «شيخ» ، «مقارب الحديث» ^۳ ، «صالح الحديث» ، «حسن الحديث» ، «صُوَيْلح» ، «جيّد الحديث» ، «ما أقرب حديثه» ، «أرجو أن ليس به بأس» و«صدوق إن شاء اللّه » .
از الفاظ ديگرى كه ملحقِ به اين مرتبه اند ـ اگر چه در تقريب التهذيب ^۴ ، به