زيرا الفاظ ذكر شده در اين چهار مرتبه ، بر هر دو شرط لازم در راوى (يعنى عدالت و ضبط) دلالت دارند و چنين راويانى ، احاديثشان صحيح بوده ، مورد احتجاج قرار مى گيرد ؛ اگرچه صحّت احاديث مراتب مزبور ، به معناى يك نواخت بودن درجه صحّت آنها نيست ، بلكه احاديث اهل مرتبه اوّل ، نسبت به احاديث اهل مرتبه دوم و سوم و چهارم ، از درجه صحّت بيشترى برخوردار است و نيز احاديث اهل مرتبه دوم ، نسبت به اهل مراتب سوم و چهارم و ... .
روايات اهل مرتبه پنجم ، مورد احتجاج قرار نمى گيرند ؛ زيرا الفاظ اين مرتبه ، بر ضبط راوى دلالت ندارند ؛ امّا عدم احتجاج به روايات آنان ، به معناى ردّ روايات آنان نيست ؛ بلكه احاديث اهل اين مرتبه ، مورد توجّه قرار گرفته ، نوشته مى شوند تا اگر ضابط بودن آنان از طريق موافقت احاديث آنان به نقل همان احاديث از طريق اهل ضبط و اتقان معلوم گرديد ، احاديثشان پذيرفته گردد ؛ و اگر شناخت ضبط اهل اين مرتبه ، دشوار و غير ميسور شد ، روايات آنان مورد اعتبار قرار گيرد ؛ يعنى روايات اهل اين مرتبه ، اگرچه به تنهايى ضعيف و غيرقابل احتجاج اند ، ليكن قابل تقويت به درجه احاديث «حَسَن لغيره» ^۱
اند و اين ، در صورتى است كه روايات آنان به نقل همان روايات ، از طُرُق چهارمرتبه اوّل از مراتب تعديل و يا حداقل به هم شأن خودشان تقويت شوند .
به عبارت ديگر ، ضعف روايات اهل اين مرتبه (از ناحيه ضبط) ، تا حدّى قابل جبران است و اگر چنين شود ، روايات آنان پذيرفته مى گردد .
روايات اهل مرتبه ششم نيز از جهت حكم ، مانند روايات اهل مرتبه پنجم است با اين تفاوت كه روايات آنان ، در درجه اى پايين تر از اهل مرتبه پنجم است .
آنچه تا اكنون در مورد احكام اهل مرتبه پنجم و ششم گفته شد ، مضمون و حاصل سخنان علما در كتاب هاى «مصطلح الحديث» و مقدمات كتاب هاى رجالى

حسن الحديث ، وصدوق إن شاء اللّه ، و صويلح . ^۱
چنان كه ملاحظه مى شود ، ذهبى مرتبه اى بالاتر از مرتبه اوّل در نزد ابن ابى حاتم را به مراتب تعديل افزوده و آن را به عنوان مرتبه اوّل از مراتب تعديل ، قرار داده است و مرتبه سوم و چهارم از مراتب تعديل در نزد ابن ابى حاتم را در يكديگر ادغام كرده و آن را مرتبه چهارم قرار داده است و لفظ «محلّه الصدق» را نيز از مرتبه دوم ابن ابى حاتم ، حذف كرده و به مرتبه چهارم ، انتقال داده است .
عراقى نيز از ذهبى تبعيت كرده است با اين تفاوت كه در ترتيب مراتب ، به جاى كلمه «ثم» ، كلمات «المرتبة الأولى ، والمرتبة الثانية و ...» را گذارده ^۲ و در هر مرتبه ، تعداد الفاظ را افزايش داده است . ^۳
به هر حال ، چنان كه گفتيم ، منشأ اصلى اين اختلاف در مراتب ، عدم توجه به حصر الفاظ تعديل در رتبه بندى است ، به گونه اى كه از الفاظ رتبه اوّل و دوم ـ به ترتيبى كه سخاوى ذكر كرده ـ به كلّى غفلت شده و مرتبه سوم از الفاظ تعديل خودْ مرتبه اوّل از مراتب تعديل در نزد ذهبى و عراقى قرار گرفته است و مرتبه چهارم از مراتب تعديل ، مرتبه اوّل در نزد ابن ابى حاتم و ابن صلاح و نووى قرار گرفته است و دومين مرتبه نزد ذهبى و عراقى ، و به همين ترتيب ، اختلاف هايى در ساير مراتب تعديل ، پديد آمده است .

حكم مراتب تعديل

احتجاج به روايات صاحبان مراتب چهارگانه اوّل ، مورد اتّفاق محدّثان است ؛