217

دانش رجال از ديدگاه اهل سنت

متّهم به كذب و سرقت احاديث بوده اند نيز مبادرت كرده ^۱ و احاديث چنين راويانى ، چنان كه علما گفته اند ، قابل ارتقا به درجه احاديث حَسَن (لغيره) نيست . ^۲
با تحقيق استاد محمّد فؤاد عبد الباقى از 1339 حديثى كه تنها ابن ماجه به نقل آنها پرداخته است و در ساير سُنن و صحيحين نقل نگرديده اند ، 428 حديثِ آن ، با رجالى ثقه و اسنادى صحيح نقل شده اند و 199 حديث آن با اسناد حَسَن ، و 613 حديث آن با اسناد ضعيف و 99 حديث آن با اسناد واهى و يا منكر و يا مكذوب . ^۳
محمّد ناصر الدين البانى نيز در كتاب ضعيف سنن ابن ماجة ، 948 حديث از مجموع احاديث سنن ابن ماجه را كه ضعيف و يا جعلى و يا منكر بوده اند ، گِرد آورده است . البته 216 حديث از اين تعداد ، به واسطه علل گوناگونى مانند استثناى جمله اى از حديث ، صحيح شمرده شده و در كتاب ديگر مؤلّف ، يعنى صحيح سنن ابن ماجه نيز نقل گرديده اند . بنا بر اين ، با حذف تعداد مذكور ، 732 حديث ضعيف در كتاب باقى مى ماند .
در خصوص رجال سنن ابن ماجه ، تنها كتاب المجرَّد فى أسماء رجال سنن ابن ماجه ، توسط ذهبى تأليف شده است . ^۴

9 . المستدرك على الصحيحين

الف) معرفى اجمالى كتاب : نام مؤلّف ، ابو عبد اللّه محمّد بن عبد اللّه حاكم نيشابورى (م 405 ق) است و قصد وى از تأليف اين كتاب ـ چنان كه از نام آن پيداست ـ گردآورى احاديث صحيحى بوده كه نقل آنها از بخارى و مسلم ، در

1.فتح المغيث ، السخاوى ، ج۱ ، ص۱۰۰ .

2.ر .ك : تدريب الراوى ، ج۱ ، ص۹۰ .

3.سنن ابن ماجه ، ج۲ ، ص۱۵۱۹ ـ ۱۵۲۰ .

4.الإمام ابن ماجة وكتابه السنن ، ص۲۳۸ .

دانش رجال از ديدگاه اهل سنت

216

و علماى بعد از وى ، اين عمل او را پسنديدند و از آن پيروى كردند . ^۱
مقدّم داشتن اين كتاب بر الموطّأ مالك به خاطر آن است كه احاديث مرفوعى كه مالك به نقل آنها در الموطّأ پرداخته ، بجز تعداد اندكى ، همه آنها در پنج اصل مذكور نقل گرديده اند ، در حالى كه زيادات سنن ابن ماجه بر آنها بسيار بيشتر از الموطّأ است . بنا بر اين ، غرض از الحاق اين كتاب به پنج اصل مذكور و اصل ششم قرار دادن آن ، افزودن بر احاديث مرفوع بوده است . ^۲
تعداد احاديث اين كتاب ، با تحقيق استاد محمّد فؤاد عبد الباقى 4341 حديث است كه 3002 حديث از اين تعداد ، در تمام و يا بعضى از پنج اصل مذكور ، نقل گرديده اند . ما بقى كه 1339 حديث است ، احاديث زايد بر پنج اصل مذكورند .
ب) بررسى رجالى و اعتبار كتاب : سنن ابن ماجة ، علاوه بر آن كه در خصوص احاديث صحيح نوشته نشده است ، احاديث حَسَن و ضعيف آن نيز بيش از ساير سُننى است كه پيش از اين ، آنها را معرّفى كرديم و حتى چنان كه گفته شد ، الموطّأ مالك نيز معتبرتر از اين كتاب است . ^۳
ضعف راويان ضعيفى كه ابن ماجه به نقل احاديث آنان پرداخته ، در مقايسه با ضعف راويان ضعيف سنن ابو داوود و ترمذى و نسايى ، بسيار شديدتر است ؛ زيرا در كتاب هاى مذكور ، ضعف راويان اغلب از ناحيه جهالت به هويت و حال راوى و يا سوء ضبط است و احاديث چنين راويانى به واسطه شواهد و متابعات قابل ارتقا به احاديث حَسَن (لغيره) است ، در حالى كه ابن ماجه ، به نقل احاديث راويانى كه

1.بحوث فى تاريخ السنة المشرّفة ، ص۲۵۱ ؛ أُصول الحديث ، ص۳۲۶ ـ ۳۲۷ ؛ فتح المغيث ، السخاوى ، ج۱ ، ص۱۰۰ ـ ۱۰۱ .

2.همان جا .

3.براى اطّلاع بيشتر در زمينه اعتبار اين كتاب و مرتبه آن در ميان كتاب هاى حديثى اصول ، ر .ك : الإمام ابن ماجة وكتابه السُنن ، ص۱۸۷ ـ ۱۹۲ .