فصل دوم : شيوه شناخت رجال حديث

با وفات ابن حجر در سال 852 هجرى به پايان رسيد ، به گونه اى كه سيوطى (849 ـ 911 ق) ^۱ ، كتاب طبقات الحفّاظ خود را با شرح حال وى به پايان مى رساند و مى گويد : باب حافظان حديث و ائمه علم جرح و تعديل ، بعد از ابن حجر بسته شد و اين علم ، به وى خاتمه يافت .
البته ممكن است برخى توهّم كنند كه شايد بعد از سيوطى نيز تحوّلاتى رخ داده است . بنا بر اين ، سخن سيوطى تا هنگام وفات خود وى حجّت است نه بيش از آن ؛ امّا واقع اين است كه بعد از ابن حجر تا كنون ، هيچ تحوّلى در اين علم رخ نداده است و تمامى علماى بعد از عصر مذكور ، روزيخوار خوان علمايى هستند كه به معرّفى مهم ترين آنها پرداختيم و اگر سيوطى اكنون در قيد حيات بود ، باز هم همين سخن را تكرار مى كرد .