۰.إنّ أخوف ما أخاف على أمتى العصبية والقدرية والرواية عن غير عدل . ^۱

۰.همانا ترسناك ترين چيزى كه من بر امّتم از آن ترس دارم ، عصبيت و قَدَريت و روايت كردن از غير عادل است .

و نيز در روايت ديگرى از پيامبر صلى الله عليه و آله آمده است :

۰.هلاك أُمتى بالعصبية والقدرية والرواية عن غير ثَبَت . ^۲

۰.هلاك امّت من به واسطه عصبيت و قَدَريت و روايت كردن از غير معتمد است .

و نيز از طريق شعبى از ابن عمر در مورد پيامبر صلى الله عليه و آله روايت كرده كه عمر گفته است :

۰.كان يأمرنا أن لا نأخذ إلاّعن ثقة . ^۳

۰.[ رسول خدا ] پيوسته ما را امر مى كرد كه از غير ثقه ، اخذ نكنيم .

روايات مذكور ، چنان كه ملاحظه مى شود ، به وضوح بر شرط بودن عدالت در راوى دلالت دارند .
ج) اُولويت مستفاد از مقام شهادت : بيان اين دليل ، درست همانند بيانى است كه پيش از اين به هنگام شرط بودن عقل و بلوغ به هنگام استدلال به همين دليل گفته شد ؛ زيرا عدالت نيز از شرايط پذيرش شهادت است .

5 . ضبط

مراد از ضبط اين است كه راوى به هنگام نقل حديث ، غافل نباشد ، اگر حديث را از حفظ مى خواند ، آن را خوب از بَر باشد ، و اگر حديث را از كتابش مى خواند ، كتابش را از تبديل و تغيير ، حفاظت كند ، و اگر حديث را نقل به معنا مى كند (در مقابل نقل به خود لفظ حديث) ، به آنچه كه موجب اختلال در معنا مى شود ، عالم و

در اين زمينه گفته است :
احدى را نمى شناسيم كه به وى اطاعت از خداوند متعال ، به گونه اى عطا شده باشد كه آن را با معصيت ، اختلاط نكرده باشد ، جز يحيى بن زكريا ، و نيز كسى كه معصيت خدا بدو تعلّق گرفته ، ليكن آن را با طاعت ، مخلوط نكرده باشد . پس هرگاه كسى اغلب طاعت الهى به جا آورد ، عادل شمرده مى شود و زمانى كه اغلب معصيت كند ، او مجروح است . ^۱
نيز سعيد بن مسيب (م 94 ق) ^۲ گفته است :
... همانا كسى كه فضيلتش بيشتر از نقصش باشد ، نقص وى به فضلش بخشوده مى گردد . ^۳
به غير از اجماع محدّثان ، مهم ترين دلايل ديگرى كه بر شرطيت عدالت و عدم پذيرش روايت از غير عادل دلالت دارند ، عبارت اند از :
الف) آيه شريف نبأ كه پيش از اين براى استدلال بر شرط بودن مسلمانى ، عاقل بودن و بلوغ ، ذكر شد . تقريب دلالت آيه مزبور بر شرط بودن عدالت ، چنين است كه ظاهر آيه شريف مى گويد كه خبر فاسق ، نياز به تبيّن دارد . بنا بر اين ، مفهوم آيه آن است كه ضد فسق (يعنى عدالت) ، شرط پذيرش روايت بدون تبيّن است . ^۴
ب) از پيامبر صلى الله عليه و آله روايت شده است :