بودن ، بينايى ، اشتهار به شنيدن حديث ، معروف بودن نَسَب و ... ، لازم ندانسته اند . ^۱
در مقابل ، از ابوحنيفه (80 ـ 150 ق) ^۲ نقل شده كه مرد بودن ، از شرايط راوى است ، جز در خصوص عايشه و اُمّ سلمه ^۳ . نيز وى فقيه بودن راوى را در صورت مخالفت روايت راوى با قياس ، شرط دانسته است ^۴ قول نادرى نيز وجود دارد كه تعدّد را در روايت ، مانند شهادت ، لازم دانسته اند . ^۵

شرايط دريافت كننده حديث

براى دريافت و حمل حديث ، تنها شرط لازم آن است كه فرد ، مميّز و ضابط باشد . بنا بر اين ، روايت مسلمانى كه در حال كفر ، حديث را دريافت نموده ، صحيح شمرده شده و پذيرفته مى شود . نيز به طريق اُولى ، روايت مسلمان عادلى كه به هنگام دريافت حديث فاسق بوده ، و نيز روايت بالغى كه به هنگام دريافت حديث ، بچّه مميز بوده است . ^۶

روايت اهل بدعت

پيش از اين در بحث شرايط راوى گفته شد كه از شرايط راوى به هنگام نقل حديث ، مسلمان بودن و عدالت است و در تفسير عدالت نيز گفته شد كه آن را به

آگاه باشد ^۱ . البته در اين شرط نيز مراد محدّثان از ضابط بودن راوى ، اين نيست كه راوى ، مرتكب هيچ سهو و يا غلطى در روايتش نشده باشد ؛ بلكه ضابط ، كسى است كه انتباه و آگاهى وى بر نسيان و خطاى او غلبه دارد و غلط هاى وى نسبت به اتقان و درستى هاى وى كم تر باشد ؛ زيرا ضابطى كه اصلاً مرتكب خطا نشده باشد ، وجود ندارد ، به گونه اى كه يحيى بن معين گفته است :
كسى كه خطا نكرده باشد ، دروغگوست . ^۲
يعنى اگر كسى راستگو باشد، حتما خطاهايى را مرتكب مى شود و آن خطاها بر ديگران، آشكار مى شود. بنا بر اين ، اگر از كسى خطايى آشكار نشود، نشان آن است كه وى در روايتش دروغگوست و دروغ مى بافد تا كسى به ماهيت وى پى نبرد .
صرف نظر از اجماع محدّثان ، مهم ترين دليل بر شرط بودن ضبط در راوى ، عدم وثوق و اطمينان به صحّت روايت راوىِ غير ضابط است ؛ زيرا چگونه مى توان به كسى كه اغلبْ غافل است و در روايتش مرتكب اشتباهات فراوان مى شود ، اعتماد نمود و به روايت وى احتجاج نمود؟ و در واقع ، اساس تمسّك به دليل هاى سابقى كه براى شرايط ديگر ذكر شد ، همين دليل است ^۳ و همه شرايط راوى ، شرايطى اند كه براى اطمينان و وثوق به صحّت نقل راوى ، لازم اند و بدون آنها اين اطمينان ، حاصل نمى شود .

نكته

براى قبول روايت از راوى، جمهور محدّثان، شرايط ذكر شده را كافى دانسته اند و شرايط ديگرى را نظير : مرد بودن ، فقيه بودن و عالم بودن ، تعدّد راوى ، آزاد