(يعنى پيامبر خدا) از آن ، اراده امر كرده باشد . ^۱
در مقابل ، جمعى از محقّقان (مانند : مِزّى ، ابن جَزَرى (751 ـ 833 ق) ^۲ ، ذهبى و ابن مَوّاق (م 897 ق) ^۳ ) ، نظر ابن عبد البر را پسنديده اند و به صحّت نظر وى حكم كرده اند . ^۴
4 . روايت عدّه اى از مشايخ جليل از راوى. به نظر عدّه اى، روايت جمعى از مشايخ جليل از راوى اى ـ بخصوص هنگامى كه آن راوى ، مشهور به طلب حديث باشد ـ ، به منزله تعديل وى و مشخّص كننده عدالت اوست . اين نحوه از تعديل ، طريقه بَزّار (م 292 ق) ^۵ در مسندش است كه ابن قطان (م 628 ق) ^۶ نيز به قبول آن متمايل شده است و ابن رُشَيْد (657 ـ 721 ق) ^۷ ، آن را فقط موجب تقويت حُسن ظن به راوى

ابن عبد البَرّ (368 ـ 463 ق) ^۱ ، طريق فوق را توسعه داده و گفته است :
هر عالمى كه عنايت وى به علم معروف باشد ، عادل شمرده مى شود ، مگر آن كه جرح وى آشكار گردد ؛ زيرا رسول اكرم فرموده است : «يحمل هذا العلم من كل خلف عدوله ، ينفون عنه تحريف الغالين وانتحال المبطلين وتأويل الجاهلين ^۲ ؛ حامل اين علم ، عادلان از هر نسلى اند ؛ عادلانى كه تحريف غاليان ، نسبت هاى كسانى كه قصد ابطال آن را دارند ، و تأويل هاى فاسد جاهلان را نفى مى كنند» .
غالب محدّثان ، توسعه مذكور را نپسنديده اند ؛ زيرا حديث ياد شده ، با آن كه با سندهاى زيادى نقل شده است ، ظاهرا همگى ضعيف اند . علاوه بر اين ، بر فرض صحّت حديث ، در صورتى استدلال به آن صحيح است كه در مقام اِخبار باشد ، در حالى كه حمل آن بر خبر ، محال است ، بدان سبب كه در عمل مى بينيم كه عدّه اى غير عادل نيز عالم اند . بنا بر اين ، حديث مذكور مى بايد بر امر پيامبر صلى الله عليه و آله به ثقات براى فراگيرى اين علم حمل شود ؛ زيرا علم از آنها پذيرفته مى شود . به عبارت ديگر ، پيامبر صلى الله عليه و آله خبر از حمل اين علم توسط عادلانِ از هر نسلى نداده است ؛ بلكه آنها (يعنى عادلان) را امر به حمل علم نموده است و استدلال ابن عبدالبر به اين حديث ، در صورتى درست است كه پيامبر صلى الله عليه و آله خبر حمل اين علم توسط عادلان داده باشد نه بدان امر كرده باشد و شاهد بر امر بودن آن ، وجود واژه «يحمل» در ابتداى اين حديث با «لام» امر در برخى از سندهايى است كه ابن ابى حاتم ، اين حديث را با آنها نقل كرده است (يعنى لِيحمل) ، كه البته اگر اين حديث با هيچ سندى هم با «لام» امر نقل نمى شد ، باز هم مانعى نداشت كه لفظ حديث ، خبر باشد ؛ امّا گوينده آن