روايتى بسيار معروف و منسوب به پيامبر نوشته است ـ كوشيد با مقايسه نسخه هاى مختلف از متن روايت، سير تحولات تاريخى آن را بازسازى كند. اشپايت كار خود را با اين فرضيه آغاز كرد كه تمام اختلافات متنى پيش از آن كه در مدوّناتِ مكتوب ثبت و ضبط شوند، جزو سنت شفاهى بوده اند. آن گاه، وى با استفاده از مقدماتى مشابه با كار شاخت، مى كوشد صورت هاى اوليه و متأخر اين متن را بازشناسى كند. روش وى از اين مراحل تشكيل يافته است:
1 . نخست، مجموعه اى از نوزده متن را گردآورى مى كند كه آنها صُوَر مختلف يك روايت و مضمونشان را مرتبط با هم مى شمارد؛
2 . اين متون را بر حسب پيچيدگى شان مرتب مى كند؛
3 . در هر يك از متون، سه نكته مورد تحليل قرار مى گيرد:
الف . ميزانِ تطوّر متن،
ب . پيوند درونىِ اجزاى متن،
ج . شواهد ساختارى و واژگانى كه نشان دهنده تحولات اوليه يا متأخّرِ روايت اند.
4 . در نهايت، اين متون را با توجه مضامين مرتبطشان دسته بندى كرده؛ بر اين اساس، ترتيبى زمانى از سير تحولات روايت ارائه مى دهد.
از آن زمان، توجه به متن احاديث براى تاريخ گذارى آنها بهتر و بيشتر شده است. از اين پس، نقطه عزيمت بسيارى از پژوهش ها اين فرض بسيار حياتى در روش تاريخ گذارى شاخت بود كه «روايات بخشى از يك منظومه فكرى (= گفتمان، discourse)اند كه در جريان نخستين سده هاى تاريخ اسلام بسط و تكامل يافته است». گمان مى رود مراحل و سطوح مختلف اين منظومه فكرى در روايات منعكس شده اند. هر چه محتواى روايت پيچيده تر باشد و در مقايسه با ديگر متون كه به همان موضوع پرداخته اند، به پرسش هاى بيشترى پاسخ دهد، روايت متأخرتر است. اين رهيافت را لورنس كُنراد در دو مقاله خود به وضوح تشريح و اثبات كرده است.
در برابر روش هاى مختلف تاريخ گذارى احاديث بر پايه متن ـ كه گلدتسيهر، شاخت و اشپايت به كار گرفته اند ـ اين ايراد مطرح شده كه مبانى و پيش فرض هاى اين افراد به اندازه كافى دقيق و باريك بينانه نيست. همچنين برخى اعتبار اين مبانى و فرضيات را زير سؤال برده، نشان داده اند كه در نتايج به دست آمده از تحقيقات اين سه محقق غربى، استدلال هاى دورى بسيارى وجود دارند. به نظر مى رسد با اين روش، تنها به طور نسبى و تقريبى و صرفا در مواردى خاص مى توان احاديث را تاريخ گذارى كرد. اين امر به طور كلى محل ترديد است كه تنها با تكيه بر متنِ حديث بتوان تاريخ نسبتا دقيقى از پيدايش آن ارائه داد.
در اواخر دهه 1940 م ، برخى از محققان غربى به دنبال روش هايى در تاريخ گذارى احاديث