نهج البلاغه هستند. نام برخى از شارحان ديرينه را محقق نستوه محمد تقى دانش پژوه در ديباچه فرمان مالك اشتر آورده است.
شيخ آقا بزرگ در« الذريعه» (جلد14، ص111 ـ 161) در عنوان«شرح»، شروح متعددى از نهج البلاغه را معرفى كرده و علاوه بر آن شروحى را كه عنوان مستقلى داشته در ذيل عنوان خاص خود ذكر كرده است. ^۱ سيد عبد العزيز طباطبائى نيز در مجله تراثنا بعضى از شروح نهج البلاغه و شارحين آن را معرفى نموده است.
برشمردن نام تمامى بزرگان علم و ادب و مراكز پژوهشى كه به زبان هاى مختلف نهج البلاغه را ترجمه و شرح كرده و يا پيرامون نهج البلاغه سخن گفته اند، از قدرت ما خارج است.
افزون بر شروح و ترجمه كامل نهج البلاغه، برخى از دانشمندان به شرح برخى خطب و نامه ها اكتفا نموده اند؛ براى نمونه عهدنامه مالك اشتر (همان فرمانى كه امام ـ عليه السلام ـ هنگام فرمانروائى مصر بدو سپرد و از برجسته ترين اسناد شيعى است كه در آن از سياست و كشوردارى سخن رفته است) بارها ترجمه شده است. بعضى از دانشمندان نيز آن را براى سلاطين و ملوك ترجمه نموده اند؛ مانند: تحفه سليمانيه از سيد ماجد بن محمد بحرانى (متوفى 1097 كه آن را به نام شاه سليمان صفوى نوشت). و نيز ابوالحسن شريف عاملى اصفهانى (متوفى 1138) نصايح الملوك و آداب السلوك را ساخته است. مرحوم دانش پژوه 31 ترجمه و شرح از اين عهدنامه را كه بيشتر آنها براى فرمانروايان صفويه و قاجاريه به نگارش درآمده است، در ديباچه كتاب فرمان مالك اشتر برشمرده است. ^۲ چه نيكو گفته است شاعر:
كلام على كلام على -وماقاله المرتضى مرتضى
در اينجا به معرفى نسخه اى نفيس از نهج البلاغه كه در قرن ششم تحرير شده مى پردازيم.
نسخه مورد بحث به شماره 65 / 35، در اواخر قرن ششم در زمان حيات كمال الدين