داوري در باب تعارض آراي نجاشي و دیگر رجال شناسان متقدم شیعه - صفحه 225

حديث او باز مى گردد چون او از ضعفا نقل حديث و بر مراسيل اعتماد مى كرده است . همچنان كه ابن غضايرى بر اين مطلب تصريح نموده است ؛ بنابراين، توثيق شيخ بلا معارض است . ۱
شهيد ثانى در بحث نكاح كتاب مسالك، در مسئله توارث به سبب عقد مؤقت (منقطع)، پس از نقل روايتى كه در طريق آن برقى واقع شده، مى گويد :
او [برقى] بين محمّد بن خالد و برادرش حسن، و پسرش احمد، مشترك است و همه آنان بر اساس قول شيخ طوسى رحمه الله، ثقه اند و لكن نجاشى، محمّد بن خالد را تضعيف كرده و ابن غضايرى نيز گفته است كه گروهى از او اخذ حديث مى كنند و گروهى ديگر حديث او را مردود مى شمارند، از ضعفا روايت و بر مراسيل اعتماد مى كند . و اگر جرح و تعديل با هم متعارض شدند، جرح مقدم است و ظاهر حال نجاشى اين است كه او در جمع رجال شناسان از همه آنان اضبط و به احوال راويان آگاه تر است . ۲
همچنان كه ملاحظه شد، علاّمه، در تعارض توثيق شيخ طوسى و تضعيف نجاشى، قول شيخ طوسى را ترجيح داده و شهيد ثانى، جانب جرح و قول نجاشى را مقدم داشته است. اين احتمال هم هست كه تقديم رأى شيخ بر نجاشى به خاطر اين باشد كه نجاشى در تضعيف ممد بن خالد، از استادش ابن غضايرى متأثر باشد. گرچه به طور قطع چنين مطلبى ثابت نيست. چون نجاشى در موارد بسيارى بر خلاف ابن غضايرى نظر داده و يا اينكه، راويان را تضعيف نموده، ولى روايت از مراسيل و ضعفا و نيز واقفى بودن را مانع از وثاقت راوى در حديث ندانسته است و در برخى موارد نيز راويان را از نسبتهاى غلوّ تبرئه كرده است.
علاّمه بحر العلوم، وثاقت محمّد بن خالد برقى را از طريق جمع قرائن ذيل محرز مى داند:
1. فراوانى روايت او ؛ 2. سلامت روايات او؛ 3. اكثار روايت كلينى از او؛ 4. نقل فراوان صدوق از او؛ 5. وجود طريق در من لا يحضره الفقيه به او؛ 6. بودن او از رجال نوادر الحكمة؛ 7. روايت بزرگان اصحاب از وى نظير احمد بن محمّد بن عيسى؛ 8. روايت مرسله مجلسى رحمه اللهدال بر استغفار حضرت رضا عليه السلامبراى او . ۳

ج . سهل بن زياد آدمى

سهل بن زياد از جمله راويانى است كه فراوان در زنجيره روايات واقع شده و معركه آراى رجاليان و محدثان و فقهاست. نجاشى رحمه الله درباره وى مى نويسد : كان ضعيفا فى الحديث، غير معتمد فيه . وى در ادامه مى افزايد :

1.همان ، ص ۲۳۸ پاورقى .

2.ر.ك : اصول علم الرجال ، ص ۱۶۴؛ الرجال السيد بحرالعلوم ، ج ۲ ، ص ۴۵ .

3.رجال السيد بحرالعلوم، ج ۱ ، ص ۳۴۷ ـ ۳۴۸ .

صفحه از 235