عدم حجيت كنيم و روايات آنان درباره اسباب نزول ـ كه در واقع، بخشى از روايات تاريخى به حساب مى آيند و ما را به درك كلام الهى نزديك و نوع نگاه به كتاب الهى را ترسيم مى كنند ـ به طور كلى ناديده بگيريم. شيوه عاقلان اين است كه به گزارش شاهدان زمان نزول و آگاهان به آن، به شرطى كه گوينده اعتبار لازم را داشته باشد، ترتيب اثر مى دهند.
محمد زحيلى نوشته است:
صحابه در مهد قرآن زيسته اند و اسباب نزول قرآن را به خوبى شناخته اند و به افتخار مصاحبت با پيامبر صلى الله عليه و آله نايل آمدند... به اين دليل، آنان در فهم كتاب الهى از غيرشان شايسته ترند. ^۱
اما آنچه از اينان به دست ما مى رسد، به لحاظ اعتبار و سند، در حكم حديث پيامبر صلى الله عليه و آله نيست و ملاك هاى نقد و تحليل روايات تاريخى را بر آن اجرا مى كنيم.
مفسران عقل گرا هرگز از رويارويى نقّادانه با آنچه از صحابى نقل شده، فقط به دليل اعتقاد به قداست و عدالت آنان، پروايى ندارند.
با توجه به آنچه بيان شد، از آنجا كه شناخت سبب نزول و آگاهى از آن در تفسير آيات الهى اهمّيت دارد و قرينه مهمى براى فهم آيات محسوب مى شود، اگر قرار باشد قواعد و ضوابط علم حديث را درباره اين گونه روايات اجرا كنيم، باب علم به سبب نزول مسدود مى شود . عالمان به شيوه عقلا گزارش درباره فضا و سبب نزول آيات، توسط صحابى كه از لحاظ فهم و درك و ضبط از درجه بالايى برخوردار بوده و با نصوص قرآنى، تاريخ اسلام، نصوص قطعى و عقل سليم مخالفت نداشته باشد، مى پذيرند و براى آن حجيت قايل اند.
علاوه بر مفسران، فقيهان در جاى جاى كتب فقهى خود، درمقام استنباط ، از روايات اسباب نزول بهره برده اند و اين گواه آن است كه از نگاه آنان اخبار اسباب نزول نيز فى الجمله در كنار ديگر روايات از ادله استنباط احكام محسوب مى شوند. ^۲

3 . حكم سبب نزول از زبان تابعان

تابعان، جمع تابعى است و به كسى گفته مى شود كه پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله را زيارت نكرده، ولى صحابه ايشان را درك كرده باشد. ^۳ دانشمندان اهل سنت در حجيت سخن تابعان ^۴ يك داستان نيستند. بسيارى از آنان، مرويات تابعان درباره اسباب نزول را مانند حديث مرفوع دانسته اند؛ به شرطى كه