تفسير مأثور در نگاهى گذرا

على عليزاده

چكيده:

يكى از روش هاى تفسير قرآن تفسير روايى است ؛ يعنى با استفاده از روايات صادر شده از معصومان به تفسير قرآن بپردازيم. در اين مقاله به دلايل و شواهد تفسير مأثور پرداخته شده و از ضرورت آن سخن به ميان آمده است. آسيب هاى تفسير مأثور از ديگر مباحث اين مقاله است كه در آن به افراط گرى در تفسير روايى پرداخته شده و راه حل هايى نيز ارائه شده است.
نويسنده در پايان نمونه هايى از روايات تفسيرى در تفسير ابوالفتوح رازى را نقل نموده است.

كليد واژه ها: تفسير مأثور، ظواهر قرآن، آسيب هاى تفسير مأثور، قرآنيون، اخباريون، تفسير روض الجنان.

مقدمه

تفسير عبارت است از بيان مفاد استعمالى آيات قرآن و آشكار نمودن مراد خداى متعال از آن بر مبناى ادبيات عرب و اصول عقلايى محاوره.
توضيح آن كه قرآن به زبان «عربى مبين» نازل شده و روش محاوره اى آن بر اساس اصول عقلايى رايج در محاورات است. در محاورات عقلايى هر كلامى مى تواند از دو مرحله از معنا برخوردار باشد:
الف . مراد استعمالى: هر كلامى از واژگانى تركيب يافته است كه مجموع هيئت تك تك و تركيبى آنها در كنار اصول محاوره، معنايى را ظاهر مى سازد كه به آن مراد استعمالى گويند.
ب . مراد واقعى و جدى :به معنايى گفته مى شود كه گوينده آن را اراده كرده است ؛ چه با مراد استعمالى مطابق باشد و يا مطابق نبوده و معنايى جز آن را اراده كرده باشد.
مطابق اصول عقلايى حاكم بر محاوره، چنان كه مراد جدى گوينده غير از مراد استعمالى باشد،