1 . درآمد
قرآن پژوهان و تفسير نگاران، در بررسى روش هاى تفسيرى، از روش هاى مسلم تفسير قرآن، روش نقلى و يا به عبارتى، اثرى و مأثور را بر شمرده اند. اين روش، هم از جهت تاريخى، به عنوان شروع تفسير قرآن با آن، ممتاز است و هم از جهت اطمينان آور بودن، در صورت داشتن شرايط لازم، جايگاهى ويژه دارد. اين نوشته بر آن است تا عواملى را كه باعث شده تا اين روش در ميان طيفى از مفسران، بر صدر بنشيند و گاه جاى ديگر روش ها را نيز به خود اختصاص دهد، بررسى كند و دلايل روى آوردن به آن را برشمارد و تحليل كند.
مباحث اين نوشته در سه محور تنظيم شده است. بخش نخست، به دلايل روى كرد به تفسير مأثور اختصاص يافته است. در بخش دوم، به آن دسته از عوامل و زمينه هايى پرداخته شده كه آن را تشديد كرده اند. در بخش سوم، پيامدها و آسيب هاى فراروى افراط در تفسير اثرى و انحصار تفسير به اين روش، مورد بررسى قرار مى گيرد .
2 . تفسير اثرى
اثر، در لغت، به باقى مانده چيزى معنا شده است ۱ . در تعريف اصطلاحى تفسير اثرى، در ميان اهل فن، هم داستانى وجود ندارد. آن را موقوف، ۲ مرفوع، ۳ خبر، ۴ گفته هاى صحابه، ۵ و هر چه در تفسير قرآن نقل شده، ۶ معنا كرده اند. از تفسير اثرى به تفسير مأثور، تفسير منقول و تفسير روايى، در برابرِ تفسير به رأى و تفسير اجتهادى نيز ياد مى شود. در يك كلام، مى توان آثار تفسيرى را مطلق آثار مانده از گذشته در تفسير قرآن دانست. مفسر، در اين روش تفسيرى، مى كوشد براى كشف مقاصد و معناى آيات قرآن كريم، به نقل روى آورد.
منابع تفسير مأثور را مى توان هر گونه نقل دانست؛ اعم از خود قرآن، گفتار نبوى و اهل بيت، قول صحابه، تابعان و قصه هاى تاريخى و حتى اسطوره اى و آيات كتاب هاى عهدين. در اين نوشته، همه اينها به عنوان تفسير اثرى شناخته مى شود.
چندان نظر يكسانى درباره اين كه شرح و تفسير چه كسانى در بيان آيات قرآن حجت
1.القاموس المحيط.
2.موقوف به حديثى گفته مى شود كه از صحابه معصوم نقل شود. (شرح البداية في علم الدراية، ص ۴۵).
3.حديثى كه به معصوم نسبت داده مى شود؛ سند آن متصل به معصوم باشد و يا نباشد. (شرح البداية في علم الدراية، ص ۱۰۰).
4.؟؟؟
5.الدر المنثور، ج۱، ص ۱۱، مقدمه.
