درآمد

برخى بر اين پندارند كه كمتر آيه اى از قرآن كريم است كه در احاديث تفسيرى به وضوح تبيين شده باشد ؛ اما نگارش اين مقاله بر پايه اين باورِ راسخ است كه گنجينه هاى بر جاى مانده از اهل بيت عليهم السلام ، يعنى ^۱ پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله و عترتش ، در دانش تفسير در برگيرنده مكتبى كامل در تفسير است و وافى به تبيين تمام قرآن كريم است ؛ بسان مكاتب فقهى و كلامى آنان؛ كه هر يك مكتبى كامل در رفع نيازهاى انسان در حوزه عقايد و تكاليف عملى شريعت اند .
همان گونه كه اگر حكمى را از منابع غنىّ فقهى اهل بيت عليهم السلام استخراج نموديم ، با حجّتى قاطع و پذيرفته ، آن را به مكتب فقهى آنان نسبت مى دهيم ، همين طور احكام تفسيرى استخراج يا استنباط شده از مكتب تفسيرى آنان نيز چنين است .
اين باور اساسى و راهگشا ، با ويژگى هاى نيازمند به توضيحش، در دو بخش مورد استدلال و تبيين قرار مى گيرد :

۱ . استدلال بر نظريه

۱ ـ ۱ . صورت اجمالى برهان

اين استدلال متشكّل از پنج مقدّمه است كه ، به صورت اجمالى ، عبارت اند از :
۱ . آيات قرآن كريم داراى معانى گوناگون با مراتب مختلف اند ؛
۲ . نزول قرآن براى فهم مردم است و هر قشرى از مخاطبانش مرتبه مورد نياز و مناسب خويش از آن را در پرتو دلالات خود قرآن و بيانات اهل بيت عليهم السلامفهم پذير خواهد يافت ؛
۳ . اهل بيت عليهم السلام عالِم به تمام مراتب معنايى قرآن اند ؛
۴ . مسؤوليت تبيين قرآن براى مردم با اهل بيت عليهم السلام است ؛
۵ . آنچه از مسؤوليت تبليغ رسالت محمّدى صلى الله عليه و آله ، كه متوجّه اهل بيت عليهم السلام بود ، به انجام رساندند و حجّت هاى بالغه خداى عزيز و حكيم را تامّ و كامل نمودند .

۲ ـ ۱ . توضيح مقدّمات برهان

۱ ـ ۲ ـ ۱ . تعدّد مراتب معانى قرآن

همچنان كه مردمان از نظر سطح دانش و فهم و تحمّل علمى و عملى متفاوت و داراى مراتب مختلف اند ، بى ترديد ، آيات قرآن نيز داراى معانى گوناگون با مراتب متعدّد طولى و