1 ـ 2 ـ 2 . نزول قرآن براى فهم مردم

فهم قرآن كريم از مقولات سهل و ممتنع است ؛ زيرا :
الف . سهل است ؛ از آن رو كه خود قرآن از حقيقت بلند خويش به «بيانى براى مردمان» ^۱ و «بيان كننده هر چيزى» ^۲ و «مايه هدايت تقوا پيشگان» ^۳ و «نور و كتاب روشنگر و آشكار » ^۴ تعبير مى نمايد ؛ همچنان كه در باره زبانِ خود تعابيرى از اين دست را برمى شمارد : «به زبان عربى روشنگر و آشكار » ^۵ ، «قرآن را سهل و آسان گردانيديم براى تذكّر و پندگيرى مردم » ^۶ .
بى شك ، اوصافى از اين دست ، دلالت بر فهم پذير بودن قرآن كريم دارد ؛ همچنان كه امر به تدبّر در قرآن كريم و نكوهش كفّار بر عدم تدبّر در آن ، جز با قابل فهم بودن آن معقول و متصوّر نخواهد بود .
ب ـ ممتنع است؛ از آن رو كه كتابى با اين حجمِ كم و عباراتِ كوتاه و الفاظى كه براى معانى متداول وضع شده ، وقتى هم تبيان هر چيزى باشد و هم عظمت و بلندى معانى آن و عمق و ژرفاى بطون آن ، با سطوح مختلف و مراتب گوناگونش ، در حدّى باشد كه كسى جز مطهَّران (اهل بيت عليهم السلام) را ياراى درك آن معانى و بطون و احاطه به تمام ابعادش نباشد ، چگونه مى توان به چنين كتابى ، با تمام مراتب و جوانب و ژرفايش ، دست يازيد ؟ !
«إنّه لقرآن كريم * في كتاب مكنون * لا يمسّه إلاّ المطهَّرون » .^۷
به علاوه ، كتابى كه طىّ 23 سال به تدريج نازل شده و در بسيارى از ظواهر آن ، با قراين منفصل موجود در قرآن و سنّت ، تصرّف گرديده است ، تا كسى احاطه به تمام ابعاد و جوانب مختلف قرآن با سطوح و مراتب گوناگون آن نداشته باشد ، معقول نيست كه به تمام دقايق و جوانبش دست يابد ؛ به طورى كه اطلاقاتش را از مقيّدها و عموماتش را از مخصِّص ها ، و منسوخاتش را از نواسخ ، و متشابهاتش را از محكمات و مجملاتش را از مبيّن ها ، و مهملاتش را از مفصّل ها باز شناسد .