نتيجه روشن اين مقدّمات پنجگانه اين خواهد بود كه رسول خدا صلى الله عليه و آله ، به عنوان آخرين پيامبر و صاحب شريعت جاودانه ، معانى تمام قرآن را ، با مراتب بلند و اعماق ژرفش ، براى امّتش ـ كه مأمور به تدبّر در تمام قرآن هستند ـ تبيين نموده است .
و چنين نيست كه خداى عزيز و حكيم ـ كه پيوسته حجّتش را بالغ و رسا مى شمارد ۱ ـ كتابى آسمانى را براى تدبّر و فهم همه مردم بفرستد ، و پيامبر صلى الله عليه و آله و اوصيايش را به تمامى مراتب معنايى كتاب آگاه سازد و مسئوليت تبيين آن را بر عهده پيامبرش صلى الله عليه و آله ، به طور مستقيم و با واسطه اوصياى او ، قرار دهد ، و خود به موفّقيّت او در انجام همه مسئوليت ها و تبليغ رسالت ها گواهى دهد . با اين حال ، كسى كه به حكم وظيفه در پى تدبّر در قرآن و طالب درك معانى درست آن است ، نتواند به فراخور سطح درك و نياز خود بدان دست يابد ؛ مگر كسى در يكى از مقدّمات بالا تشكيك نمايد ، العياذ باللّه حجّت الهى را نا رسا بشمارد ، و يا خداى متعال را در وفاى به وعده اش متخلّف ۲ و يا او را در تمشيت اراده اش ناتوان بپندارد ۳ .
2 . تبيين نظريه
مقتضاى برهانى كه در بخش نخست ذكر شد ، اين است كه تمامى ابعاد شريعت از چنان استوارى و كمالى برخوردار اند كه هر يك ، در جاى خود ، مكتبى كامل و وافى به تمامى نيازها و تكاليف تعريف شده پيروان خودند . اين معنا در باره مكتب كلامى و فقهى اسلام ، از سوى عالمان پيرو مكتب اهل بيت عليهم السلام ، به خوبى پذيرفته شده است ، ولى كم كارى ما در دانش تفسير ، نسبت به فقه و كلام ، از يك سو و اثر پذيرى از اعتراف اهل سنّت به كاستى شديد روايات تفسيرى آنان ، از سوى ديگر ، غناى كامل ميراث تفسيرى اهل بيت عليهم السلامرا در پندار بعضى دچار ترديد ساخته است ؛ ليكن با روشن شدن برهان بالا و بطلان چنين پندارى به تبيين نظريه غناى احاديث مأثور در تفسير قرآن كريم مى پردازيم تا برخى تشكيكاتى كه به لحاظ عدم تصوّر درست نظريه در پندار مى افتد ، برطرف گردد .
2 ـ 1 . كيفيت تبيين كتاب از سوى عترت
بيان كيفيت تبيين تمام قرآن توسّط اهل بيت عليهم السلام مجال گسترده ترى مى طلبد كه اين مقاله ، خصوصا پس از بيان استدلال بر اين نظريه ، گنجايش چندانى در توضيح اين نظريه ندارد . از
1. «قُلْ فَلِلّهِ الْحُجَّةُ الْبالِغَةُ فَلَوْ شاءَ لَهَداكُمْ أَجْمَعِينَ» (سوره انعام ، آيه ۱۴۹).
2. «إِنَّ اللّهَ لا يُخْلِفُ الْمِيعادَ» (سوره آل عمران ، آيه ۹).
3. «إِنَّ اللّهَ بالِغُ أَمْرِهِ قَدْ جَعَلَ اللّهُ لِكُلِّ شَيْءٍ قَدْرًا » (سوره طلاق : ۳) ، وَ اللّهُ غالِبٌ عَلى أَمْرِهِ وَ لكِنَّ أَكْثَرَ النّاسِ لا يَعْلَمُونَ» (سوره يوسف ، آيه ۲۱) .
