طرحی نو در تبيين غنای تفسيری در احاديث اهل بيت - صفحه 271

الف . روايات مشتمل بر تمام يا بخشى از لفظ آيه ،
ب . روايات مشتمل بر تلميح و اشاره اى به آيه ،
ج . روايات مبيّن موضوعى خاصّ از موضوعات آيه يا حكمى از احكام آنها ،
د ـ روايات مشتمل بر شؤون مربوط به نزول ، مانند احاديث روشنگرِ سبب ، مورد ، فضا ، زمان و مكان نزول ،
ه . روايات مربوط به فضايل يا خواصّ نزول آيه يا سوره ، كه از اين روزنه بسا چشم انداز معنايى آيه مفهوم گردد .

2 ـ 2 ـ 2 . گردآورى تمامى احاديث تفسيرى غير مصطلح

با تعريف ياد شده از حديث تفسيرى و حديث تفسيرى مصطلح ، حديث تفسيرى غير مصطلح نيز روشن مى شود و آن عبارت است از حديثى كه در پرتو آن ، جهتى از جهات معنايى آيه مفهوم گردد ؛ بى آن كه حديث ، به طور خاصّ ، ناظر به آيه يا آياتى خاصّ ، يا ناظر به قاعده اى كلّى از قواعد فهم قرآن باشد .
اين تعريف شامل دستجات روايى ذيل مى گردد :
الف . روايات مشتمل بر تبيين موضوعى عامّ از موضوعات آيه يا آيات ، يا بيان گر حكمى از احكام آنها ، بى آن كه ناظر به آيه يا آيات مزبور باشد ؛
ب . حديثى كه واژه اى خاصّ از واژگان موجود در آيه را به كار مى برد ، بى آن كه ناظر به خود آيه باشد ؛ لكن به لحاظ آميختگى تمام شؤون اهل بيت عليهم السلامبه حقايق قرآنى ، چشم اندازهاى آنان در باره آن واژه خاصّ روشن مى گردد ؛
ج . روايات ناظر به قواعد كلّى استنباط از مداليل محاورات و متون ؛
د . هر حديثى كه از آن ، جهتى از جهات معنايى آيه اى مفهوم گردد بى آن كه نظر به آيه داشته باشد ، كه از جمله اين روايات مى توان روايات مشتمل بر مبانى فكرى تفسيرى اهل بيت عليهم السلامرا برشمرد .

2 ـ 2 ـ 3 . استخراج قواعد تفسير از احاديث اهل بيت عليهم السلام

تحقيق و تأمّل در احاديث تفسيرى اهل بيت عليهم السلام ، و درنگ در برهانى كه در بخش اوّل بيان نموديم ، ما را به اين اعتقاد راسخ مى رساند كه تمامى اصول و قواعد لازم در تفسير و تبيين

صفحه از 272