1 . درآمد
اين نگاشته در پى آن است كه نقش روايات را در فهم آيات بررسى كند؛ گزاره هاى نفى و اثبات آن را بركاود؛ گونه هاى تأثير را از جوانب مختلف پى جويى كرده ، مصاديق آن را به اجمال معرفى نمايد.
مناسب است كه بررسى خود را با يك سؤال آغاز كنيم : آيا براى فهم و درك قرآن به منبع علمى ديگرى محتاج هستيم و يا آن كه فهم قرآن به آموزه هاى معرفتى ديگرى نياز ندارد؟
برخى را عقيده بر آن است كه فهم قرآن به هيچ كس و هيچ چيز ديگرى محتاج؛ نيست چون :
1. قرآن خود را تبيان همه چيز دانسته است :
«وَ نَزَّلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَـبَ تِبْيَـنًا لِّكُلِّ شَىْ ءٍ وَ هُدًى وَ رَحْمَةً وَ بُشْرَى لِلْمُسْلِمِينَ»۱.
هم چنين فرموده است :
«هَـذَا بَيَانٌ لِّلنَّاسِ وَهُدًى وَمَوْعِظَةٌ لِّلْمُتَّقِينَ»۲.
و در جاى ديگر آورده است :
«لَّقَدْ أَنزَلْنَآ ءَايَـتٍ مُّبَيِّنَـتٍ وَ اللَّهُ يَهْدِى مَن يَشَآءُ إِلَى صِرَ طٍ مُّسْتَقِيمٍ»۳.
طبيعى است قرآن ـ كه تبيين كننده هرچيز است ـ ابتدا بايد خود را تبيين سازد؛ نه آن كه خود به مبيّن ديگرى محتاج باشد. قرآن ، تبيان و برهان و نور بوده ، «وَ لَمْ يَجْعَل لَّهُ و عِوَجَا»۴ است و از جهت دلالت نيز تام است و محتاج تبيين و توضيح و تفسير نيازى ندارد ، بلكه خود مبين و مفسر خويش است و مراد خويش را بيان مى كند.
به گفته يكى از محققان :
همان گونه كه خدا در الوهيت و ربوبيتش نيازمند به غير نيست، كتابش نيز در دلالت بر آنچه مراد است ، نيازمند به غير نيست؛ يعنى آنچه را خداوند از آيات قرآن اراده فرموده است يا از خود آن آيات با دقت و تدبر به دست مى آيد يا از آيات ديگر ـ كه در موضوع آن آيات بحث مى كنند ـ فهميده مى شود و اصلاً در دلالات قرآنى ـ كه از آيات قرآن اراده
1.سوره نحل، آيه ۸۹ .
2.سوره آل عمران، آيه ۱۳۸.
3.سوره نور، آيه ۴۶.
4.سوره كهف، آيه ۱.
