نقش روايات در فهم آيات - صفحه 306

4. علاوه بر اين آيات، روايات عرض حديث بر قرآن نيز مى تواند مورد استدلال قرار گيرد و فهم قرآنى را بدون پيش نياز ديگرى تبيين كنند. اين گروه از روايات ـ كه تعداد آنها هم كم نيست ـ ملاك حجيت حديث را موافقت با قرآن شمرده اند :
انّ على كل حق حقيقة وعلى كل صواب نورا ، فما وافق كتاب اللّه فخذوه وما خالف كتاب اللّه فدعوه. ۱
كل شى ء مردود الى الكتاب والسنّة ، وكل حديث لا يوافق كتاب اللّه فهو زخرف. ۲
هم چنين در رواياتِ حل اختلاف متعارض، موافقت با قرآن ملاك ترجيح دانسته شده است.

2 . بررسى اين نظريه

مناسب است ، در آغاز سخن ، مقصود خويش را از عنوانْ مشخص ، و مسير خود را تا انتها معلوم سازيم.
مقصود از «فهم» چيست؟ آيا تنها فهم مدلول استعمالى الفاظ و فهم بسيط آيات مورد نظر است و يا آن كه مقصود از فهم، تفسير قرآن به معناى كشف معانى قرآن و حتى فهم بطن و مراد صاحب كتاب است؟ آيا دستيابى به اشارات و لطايف قرآنى را هم شامل مى شود؟ و...
به نظر مى رسد كه «فهم» ، معنايى گسترده دارد و فهم ابتدايى و معناى تحت اللفظى قرآن، دستيابى به معانى قرآن و بيان مراد و مدلول جدى همه را دربرمى گيرد؛ حتى مراحل بالا و والاى فهم ، يعنى نيل به اشارات و لطايف قرآنى و فهم لايه ها و بطون عميق و دور از دسترس معارف قرآنى نيز در حوزه دلالت فهم قرآنى قرار مى گيرد.
بنابراين ، «فهم قرآن» گستره وسيعى دارد كه از لايه هاى ساده و ابتدايى آغاز شده و به مرحله والاى درك حقايق قرآنى خواهد انجاميد .
طبيعى است كه تفاوت اساسى در مخاطبان و گونه استفاده آنان از معارف قرآنى و دستيابى به گوهر معنايى آن و راهيابى به محضر والاى آن ، ما را با گونه هاى متفاوت فهم و درك معارف روبه رو سازد كه برخى قابل دستيابى آسان هستند و برخى براى غير معصومان دست نايافتنى جلوه مى كنند.

1.الكافي، ج ۱، ص ۶۹.

2.همان.

صفحه از 327