نقش روايات در فهم آيات - صفحه 311

بعضى ديگر از آيات ـ كه در فضيلت امام على عليه السلام و اهل بيت نازل شده اند نيز از اين گروه اند . آياتى هم چون «وَمِنَ النَّاسِ مَن يَشْرِى نَفْسَهُ ابْتِغَآءَ مَرْضَاتِ اللَّهِ»۱ و «إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا»۲.
همچنين آيه «إِنَّمَا النَّسِىءُ زِيَادَةٌ فِى الْكُفْرِ يُضَلُّ بِهِ الَّذِينَ كَفَرُواْ يُحِلُّونَهُ عَامًا وَيُحَرِّمُونَهُ عَامًا لِّيُوَاطِـ?واْ عِدَّةَ مَا حَرَّمَ اللَّهُ فَيُحِلُّواْ مَا حَرَّمَ اللَّهُ»۳ توسط روايات مربوط به نسى ء روشن و شفاف مى گردند.
زمان و مكان نزول آيه تبليغ «يَـأَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَآ أُنزِلَ إِلَيْكَ مِن رَّبِّكَ وَإِن لَّمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَاللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ»۴ و آيه اكمال «الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِى وَرَضِيتُ لَكُمُ الاْءِسْلَـمَ دِينًا»۵ نيز در شفاف سازى مراد آيه تأثير فراوان دارند. روايات فراوانى در مصادر شيعه و سنى وجود دارند كه نزول اين آيات را در 18 ذى الحجه و در محل غدير خم مى شمارند. ۶
و در مقابل ، برخى آنها را مربوط به روز عرفه مى دانند. خليفه دوم اصرار داشت تا زمان و مكان نزول آيه اكمال را در روز عرفه بيان كند.
قد عرفنا ذلك اليوم والمكان الذى نزلت فيه على النبى (ص) وهو قائم بعرفة يوم الجمعة.۷
تأكيد او بر نزول آيه در زمانى غير از روز 18 ذيحجه و گزارش فراوان افرادى همچون بخارى، نشان دهنده تأثير فضاى نزول در فهم معناى آيه است.

2 ـ 3 . بيان معانى واژه ها

درك مفهوم واژه هاى قرآنى، قدم اولِ گام نهادن در مسير دستيابى به معارف قرآن است . بديهى است كه بدون آگاهى دقيق از معناى كلمات، ادعاى فهم قرآن و يا اقدام به تفسير آن گزاف و ناصحيح خواهد بود. معناى ارتكازى موجود در ذهن و يا مراجعه به كتاب هاى لغت نيز مشكل را حل نمى كنند؛ زيرا كه لغويان به معناى واژه در زمان خويش آگاهى داشته و ما به

1.سوره بقره ، آيه ۲۰۷.

2.سوره احزاب ، آيه ۳۳.

3.سوره توبه ، آيه ۳۷.

4.سوره مائده ، آيه ۶۷.

5.سوره مائده ، آيه ۳.

6.موسوعة الامام على بن ابى طالب، ج ۲، ص ۲۵۱ ـ ۲۹۰.

7.صحيح البخارى، ج ۱، ص ۲۵، ش ۴۵، و ج ۴، ص ۱۶۰۰، ش ۴۱۴۵ و ص ۱۶۸۳، ش ۴۳۳ و ج ۶، ص ۲۶۵۳، ش ۶۸۴۰؛ براى يافتن گزارش هاى متفاوت اين سخن ، ر. ك : الدرّ المنثور، ج ۳، ص ۱۶ ـ ۲۰.

صفحه از 327