نقش روايات در فهم آيات - صفحه 313

عربى و حتى بيش از آنها مى تواند مورد استناد واقع شود.
واژه «رب» در بسيارى از منابع لغوى و غرايب القران به معناى مرّبي آمده است. ۱
جستجوى واژه «رب» در روايات معصومان ما را با معناى دقيق تر و زيباترى آشنا مى كند. آنان اين واژه را در معناى صاحب اختيار استعمال كرده اند و مربوب را مترادف با عبد دانسته اند كه هيچ اختيارى از خويش ندارد. و در جواب غاليانى كه ائمه را صاحب اختيار جهان مى دانستند فرمودند :
اياكم والغلوّ فنيا، قولوا انا عبيد مربوبون وقولوا في فضلنا ما شئتم.۲
هم چنين است واژه «مس» در آيه «لاَّ يَمَسُّهُ إِلاَّ الْمُطَهَّرُونَ»۳ كه برخى از مفسران آن را به معناى درك و فهم دانسته اند. ۴
اين معنا را مى توان معناى باطنى آيه دانست كه در مباحث آينده بدان اشاره مى كنيم.
پى گيرى واژه مس و اشتقاقات آن در قرآن و روايات، استعمال اين واژه در معناى درك و فهم را تأييد نمى كنند بنابراين ، معناى ظاهرى آيه همان تماس و لمس كردن با پوست بدن خواهد بود.
واژه خشيت و موارد استعمال آن در روايات نيز مى تواند شاهد خوبى براى به دست آوردن معنا از طريق موارد استعمال روايى باشد.

3 ـ 3 . تبيين مراد جدى

براى به دست آوردن معانى لغات مى توان از منابع گوناگون استفاده برد كه رجوع به معصومان عليهم السلام يكى از آن منابع ، و از بهترين آنهاست؛ ولى در مرحله تبيين مراد جدى قرآن، منابع معرفتى ما محدود و منحصر به آيات و روايات و يا استفاده از حكم عقل اند .
طبيعى است كه در بسيارى از موارد، مراد جدى آيه با مراد استعمالى آن تفاوت دارد. گاه ، آيه قرآن معنايى عام يا مطلق را افاده كرده و معنايى خاص را اراده نموده است.
موارد فراوانى را مى توان به عنوان شاهد ذكر كرد. «الزَّانِيَةُ وَ الزَّانِى فَاجْلِدُواْ كُلَّ وَ حِدٍ مِّنْهُمَا مِاْئَةَ جَلْدَةٍ»۵ اطلاق دارد و هر فاجر زناكارى را شامل مى شود؛ خواه همسردار باشد و

1.ر. ك : مفردات راغب، واژه ر ب ب).

2.الخصال، ص ۶۱۴.

3.سوره واقعه ، آيه ۷۹.

4.الميزان، ج ۱۹، ص ۱۳۸ .

5.سوره نور ، آيه ۲.

صفحه از 327