نقش روايات در فهم آيات - صفحه 314

خواه بدون همسر.
در روايات ، تبيين شده است كه اين حكم مخصوص فاجران غير محصن است و زانيان همسردار بايد رجم شوند . در حديث معتبر سماعه به نقل از امام صادق عليه السلام آمده است :
الحر والحرة اذا زنيا جلد واحد منهما مأة جلدة ، فاما المحصن والمحصنة فعليها الرجم.۱
آيه نماز مسافر و روايات ذيل آن نيز بيان گر تبيين مراد جدى است:
«وَإِذَا ضَرَبْتُمْ فِى الْأَرْضِ فَلَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ أَن تَقْصُرُواْ مِنَ الصَّلَوةِ إِنْ خِفْتُمْ أَن يَفْتِنَكُمُ الَّذِينَ كَفَرُوا»۲ .
محمد بن مسلم و زراره از امام باقر عليه السلام درباره اين آيه پرسيده و گفتند : آيه قرآن مى فرمايد : «فَلَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ» و نفرموده است : «افْعَلُواْ» پس چگونه است كه نماز مسافر را حتما شكسته مى دانيد؟ امام باقر عليه السلام به آيه سعى اشاره كردند و فرمودند :
در آن جا نيز خداوند فرموده بود :«فَلاَ جُنَاحَ عَلَيْهِ أَن يَطَّوَّفَ بِهِمَا».
امام باقر عليه السلام در ادامه به ذكر وجوب عمل در هر دو مورد پرداخته و مى فرمايد :
ألا ترون أنّ الطواف بهما واجب مفروض لانّ اللّه ـ عز وجل ـ ذكره في كتابه وصنعه نبيه عليه السلاموكذلك التقصير في السفر شى ء صنعه النبي (ص) وذكره اللّه تعالى ذكره في كتابه.۳
برخى از محققان كه قايل به عدم تخصيص قرآن به وسيله روايت هستند گفته اند :
اشاره آيه قرآن به مسافرت به شرط خوف است. بنابراين ، در تمامى مواردى كه خوف از كفار وجود ندارد ، چون شرط قرآنى موجود نيست ، نماز مسافر تمام خواهد بود. روايت مورد بحث هم صلاحيت بيان بودن و قصر نماز را دارا نيست. بنابراين ، بر خلاف قول تمامى فقهاى شيعه ـ كه بدون هيچ خلافى حكم به وجوب تقصير كرده اند ـ بايد حكم به لزوم عدم تقصير كنيم. ۴
در جواب اين نظريه بايد گفت : رواياتى كه بر لزوم تقصير در سفر و حتى اعاده نماز براى شخص عالم به حكم ـ كه بر خلاف آن عمل كرده ـ دارند ، آن قدر زيادند كه نمى توان بدان بى اعتنا بود.
مجموعه اين روايات ـ كه به بيان هاى مختلف وجوب تقصير را در سفر و بدون خوف بيان مى كنند ـ ده ها روايت با اسناد مختلف هستند كه بسيارى از آنها صحت سندى نيز دارند و نمونه اى از حديث متواتر معنوى هستند. ۵

1.کافی: ج۱۴ ص۱۶

2.سوره نساء ، آيه ۱۰۱.

3.من لا يحضره الفقيه، ج ۱، ص ۴۳۴.

4.ر. ك : بحثى درباره صلاة مسافر، استاد دكتر محمد صادقى.

5.ر. ك : وسائل الشيعة، ج ۸، ص ۴۵۱ ـ ۵۳۹. بسيارى از روايات ابواب مختلف اين عنوان بر لزوم تقصير نماز مسافر بدون خوف دلالت دارند.

صفحه از 327