نقش روايات در فهم آيات - صفحه 318

نمونه ديگر: آيه «صِرَ طَ الَّذِينَ أَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ غَيْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ وَ لاَ الضَّآلِّينَ»۱ نيز به عنوان كلى اشاره شده است. امام صادق عليه السلام، نعمت يافتگان را پيامبر (ص) و ائمه برشمرده است. ۲ و در موردى ديگر شيعيان را مصداق «انعمت عليهم» دانسته است ۳
آية اللّه عبداللّه جوادى آملى نوشته اند :
كامل ترين نعمتى كه خداوند پس از تبيين توحيد ناب بر امت اسلامى ارزانى داشت ولايت موحدان محض يعنى اهل بيت عصمت عليهم السلام است و آنچه به عنوان مصداق در اين امت مرحومه مطرح است غير از اطلاق يا عموم مفهومى آيه خواهد بود. بنابراين آنچه در اين گونه احاديث آمده به عناون جرى و تطبيق مصداقى است نه تفسير مفهومى. ۴
مصاديقى از ضالّ و مغضوب نيز در روايات مورد اشاره قرار گرفته است. امام على عليه السلامفرموده اند :
«غَيْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ» قال : هم اليهود الذين قال اللّه فيهم «مَن لَّعَنَهُ اللَّهُ وَغَضِبَ عَلَيْهِ»۵ و «وَ لاَ الضَّآلِّينَ» قال : وهم النصارى الذين قال اللّه فيهم «قَدْ ضَلُّواْ مِن قَبْلُ وَأَضَلُّواْ كَثِيرًا»۶ . ۷
امام صادق عليه السلام هم در بيان مصاديق آيه فرموده اند :
المغضوب عليهم النصّاب، والضالين الشكاك الذين لا يعرفون الامام.۸
موارد فراوانى از اين گروه روايات را مى توان يافت كه در بيان مصداق اعلى و اتم نعمت هاى الهى آمده و به ائمه عليه السلام و به خصوص امام على عليه السلام تطبيق شده است.
آشنايى اجمالى با گونه سخن گفتن معصومان عليهم السلام در تبيين آيات قرآن نشان دهنده آن است كه بسيارى از آنها از باب جرى و تطبيق بوده و مصداق آيه را معلوم كرده اند. آية اللّه جوادى آملى نوشته اند :
بسيارى از رواياتى كه در تفاسير روايى مانند نور الثقلين و برهان آمده و از آن به عنوان روايات تفسيرى ياد مى شود در پى تفسير آيه نيست زيرا تفسير به معناى بيان معانى الفاظ و جمله هاى قرآنى است. بيشتر آن احاديث از اين قبيل نيست بلكه در پى تطبيق آيه بر برخى از مصاديق و در موارد فراوانى تطبيق بر بارزترين مصداق آن است. ۹

1.سوره فاتحه ، آيه ۷.

2.بحارالانوار، ج ۱۰، ص ۶۱.

3.الصافى، ج ۱، ص ۷۴.

4.تسنيم، ج ۱، ص ۵۴۸.

5.سوره مائده ، آيه ۶۰.

6.سوره مائده ، آيه ۷۷.

7.بحارالانوار، ج ۲۵، ص ۲۷۴.

8.نور الثقلين، ج ۱، ص ۲۴.

9.تسنيم، ج ۱، ص ۱۶۸.

صفحه از 327