ادعاى دانشى سترگ كردى، واى بر تو خداوند آن گونه علم را تنها در نزد اهل كتاب و افراد ويژه اى كه از ذريه پيامبر صلى الله عليه و آله هستند قرار داده است.۱
در كنار توصيه به اين دو روش، ائمه عليهم السلام به شدت با تفسير به رأى و اظهار نظر غير عالمانه مخالفت كرده و آن را مردود دانسته اند. از پيامبر صلى الله عليه و آله نقل شده است:
من فسّر القرآن برأيه فقد افترى على اللّه الكذب.۲
مجموعه اين روايات، روش صحيح فهم و درك قرآن را شفاف مى سازد و بدين گونه درك و فهم دقيق و عميق قرآن را تسهيل مى كند.
4 . سخن آخر
تااينجا گونه هايى از تأثير روايات بر فهم آيات را برشمرديم و براى هر يك نمونه هايى را باز نوشتيم. اين موارد، نه تمامى گونه هاى تأثير و نقش روايت در فهم است كه با تتبع و تفحص، گونه هايى ديگر را مى توان يافت همچنان كه در بيان نمونه هاى شاهد نيز استقراء صورت نگرفته و موارد فراوانى را مى توان يافت كه نمونه اى از گونه هاى مورد اشاره در تفسير و فهم و درك است.
در استفاده از روايات تفسيرى نكاتى بايد مورد توجه قرار گيرد:
1. بديهى است كه مقصود از «حديث» و «روايت» تعريف شيعى آن يعنى حاكى از «سنت» مورد نظر است و مقصود از سنت نيز قول و فعل و تقرير معصوم عليهم السلاماست.
پس تنها سخنانى كه ادعاى بازگويى سخن معصوم را دارند مورد توجه قرار مى گيرند. اقوال صحابه و تابعين و نزديكان به ائمه معصومين عليهم السلام حديث تلقى نمى شود مگر آنكه ثابت شود از منبع عصمت اخذ شده است. ۳
بنابراين استفاده از تفاسير مأثور سنيان بايد با دقت و تأمل توأم باشد زيرا بسيارى از مطالبى كه به عنوان تفسير مأثور و بيان روايى در آن كتابها ذكر شده اقوال صحابيان و تابعيان است كه براى آن اعتبارى قائل نيستيم. (مى توان ادعا كرد كه بيش از هفتاد درصد متون موجود در جامع البيان طبرى و الدرالمنثور سيوطى، از غير معصومين نقل شده و بى اعتبار است).
2. رواياتى مى توانند مبيّن قرآن و ياور فهم متون وحيانى باشند كه شرايط حجيت را
1.علل الشرايع، ص ۸۹ .
2.كمال الدين، ج ۱، ص ۲۵۶ .
3.مثلاً برخى اقوال تفسيرى ابن عباس را برگرفته از امام على عليه السلام و گفته هاى على بن ابراهيم را برگرفته از روايات مى شمرند، تا زمانى كه اين ادعا به اثبات نرسد آن اقوال نمى توانند جزء مبادى معرفتى ما در درك آيات باشند.
