۱۳۴۵۶.عنه عليه السلام :لا مالَ أعوَدُ مِنَ العَقلِ . ^۱

2739

دَورُ العَقلِ فِي الفَضائِلِ

۱۳۴۵۷.رسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله :ما قَسَمَ اللّهُ لِلعِبادِ شَيئا أفضَلَ مِنَ العَقلِ ؛ فنَومُ العاقِلِ أفضَلُ مِن سَهَرِ الجاهِلِ ، و إقامَةُ العاقِلِ أفضَلُ مِن شُخوصِ الجاهِلِ ، و لا بَعَثَ اللّهُ نَبِيّا و لا رَسولاً حَتّى يَستَكمِلَ العَقلَ ، و يَكونَ عَقلُهُ أفضَلَ مِن جَميعِ عُقولِ اُمَّتِهِ ، و ما يُضمِرُ النَّبِيُّ صلى الله عليه و آله في نَفسِهِ أفضَلُ مِنِ اجتِهادِ المُجتَهِدينَ ، و ما أدَّى العَبدُ فَرائضَ اللّهِ حَتّى عَقَلَ عَنهُ ، و لا بَلَغَ جَميعُ العابِدينَ في فَضلِ عِبادَتِهِم ما بَلَغَ العاقِلُ ، و العُقَلاءُ هُم اُولو الألبابِ ، الّذينَ قالَ اللّهُ تَعالى : «و ما يَذَّكَّرُ إلاّ اُولُو الألْبابِ» . ^۲

۱۳۴۵۸.الإمامُ الكاظمُ عليه السلامـ في وَصِيَّتِهِ لِهِشامِ ابنِ الحَكَمِ ـ: يا هِشامُ ، ما قُسِّمَ بَينَ العِبادِ أفضَلُ مِنَ العَقلِ ؛ نَومُ العاقِلِ أفضَلُ مِن سَهَرِ الجاهِلِ ، و ما بَعَثَ اللّهُ نَبِيّا إلاّ عاقِلاً حَتّى يَكونَ عَقلُهُ أفضَلَ مِن جَميعِ جَهدِ المُجتَهِدينَ ، و ما أدَّى العَبدُ فَريضَةً مِن فَرائضِ اللّهِ حَتّى عَقَلَ عَنهُ . ^۳

۱۳۴۵۶.امام صادق عليه السلام :هيچ مالى، سودمندتر از خرد نيست.

2739

نقش خرد در فضيلتها

۱۳۴۵۷.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :خداوند چيزى بهتر از خرد، قسمتِ بندگان خود نكرده است. پس، خوابِ خردمند برتر از شب زنده دارىِ نادان است و در خانه ماندن خردمند برتر از سفر كردن نادان [براى طاعت خدا مانند حج و جهاد] است. خداوند هيچ پيامبر و رسولى را مبعوث نكرد مگر آن گاه كه خردش به كمال رسيد و خردش برتر از همه خردهاى امتش گشت. و آنچه پيامبر صلى الله عليه و آله در درون خود نگاه مى دارد برتر از كوشش كوشندگان است. و بنده فرايض خدا را نگزارد مگر آن گاه كه درباره او تعقّل ورزد و همه عابدان در فضيلت عبادتشان به آن جا كه خردمندان مى رسند نرسند. خردمندان همان اولو الالباب (صاحبان انديشه) هستند كه خداوند متعال فرمود: «و پند نگيرند مگر اولو الالباب».

۱۳۴۵۸.امام كاظم عليه السلامـ در سفارش به هشام بن حكم ـفرمود : اى هشام! ميان بندگان چيزى برتر از خرد تقسيم نشده است. خوابِ خردمند برتر از شب زنده دارىِ نادان است. خداوند هيچ پيامبرى را جز خردمند برنينگيخت تا آن جا كه خردش برتر از همه كوشش كوشندگان باشد. و بنده هيچ فريضه اى از فرايض خدا را نگزارد مگر آن گاه كه معرفت و آگاهى خود را از خدا فرا گرفت .

۱۳۴۴۶.عنه عليه السلام :العَقلُ في الغُربَةِ قُربَةٌ ، الحُمقُ في الوَطَنِ غُربَةٌ . ^۱

۱۳۴۴۷.عنه عليه السلام :العَقلُ يَهدي و يُنجي ، و الجَهلُ يُغوي و يُردي . ^۲

۱۳۴۴۸.عنه عليه السلام :إنَّ أغنَى الغِنَى العَقلُ . ^۳

۱۳۴۴۹.عنه عليه السلام :أفضَلُ حَظِّ الرَّجُلِ عَقلُهُ ، إن ذَلَّ أعَزَّهُ ، و إن سَقَطَ رَفَعَهُ ، و إن ضَلَّ أرشَدَهُ ، و إن تَكَلَّمَ سَدَّدَهُ . ^۴

۱۳۴۵۰.عنه عليه السلام :زينَةُ الرَّجُلِ عَقلُهُ . ^۵

۱۳۴۵۱.عنه عليه السلام :الجَمالُ في اللِّسانِ ، و الكَمالُ في العَقلِ . ^۶

۱۳۴۵۲.عنه عليه السلام ـ :أصلُ الإنسانِ لُبُّهُ ، و عَقلُهُ دِينُهُ . ^۷

۱۳۴۵۳.عنه عليه السلام :لا يُستَعانُ عَلَى الدَّهـرِ إلاّ بِالعَـقلِ . ^۸

۱۳۴۵۴.الإمامُ الحسنُ عليه السلام :لا غِنى أكبَرُ مِنَ العَقلِ . ^۹

۱۳۴۵۵.الإمامُ الصّادقُ عليه السلام :لا غِنى أخصَبُ مِنَ العَقلِ ، و لا فَقرَ أحَطُّ مِنَ الحُمقِ . ^۱۰

۱۳۴۴۶.امام على عليه السلام :خرد، در غربت آشنايى است؛ بى خردى در وطن غربت است.

۱۳۴۴۷.امام على عليه السلام :خرد راهنمايى مى كند و مى رهاند؛ و نابخردى گمراه مى كند و به هلاكت مى افكند.

۱۳۴۴۸.امام على عليه السلام :بهترين توانگرى، خردمندى است.

۱۳۴۴۹.امام على عليه السلام :بهترين بهره مندى مرد، خرد اوست؛ اگر به ذلّت افتد خردش او را به عزّت رساند، اگر زمين خورَد بلندش كند، اگر گمراه شود راهنماييش كند و اگر سخن بگويد سخنش را استوار گرداند.

۱۳۴۵۰.امام على عليه السلام :زيور مرد، خرد اوست.

۱۳۴۵۱.امام على عليه السلام :زيبايى در زبان است و كمال در خرد.

۱۳۴۵۲.امام على عليه السلام :ريشه انسان، انديشه اوست و خردش دين او.

۱۳۴۵۳.امام على عليه السلام :در برابر روزگار، جز از خرد كمك نتوان گرفت.

۱۳۴۵۴.امام حسن عليه السلام :هيچ ثروتى، بالاتر از خرد نيست.

۱۳۴۵۵.امام صادق عليه السلام :هيچ ثروتى پر بركت تر از خردمندى نيست و هيچ فقرى پست تر از بى خردى.