و إلاّ فضعيف.
و بذلك تعرف حدودها الأربعة اللفظيّة.
ثمّ اعلم أنّ فائدة التقسيم إلى الأقسام الأربعة المذكورة و تمييز بعضها عن الآخر إنّما تظهر عند الترجيح مع التعارض ، و إلاّ فقد ثبت ـ بما تقدّم ـ أنّها ما عدا الضعيف تفيد ثبوت الخبر عن المعصوم مفصّلاً ، فالصحّة بهذا الاعتبار يشملها ، و هي واقعة على الخبر لا على طريقه ، و هو مراد العلاّمة إذا وصف بها من ليس طريقه بصفة الصحيح ، و هو متعارف السلف ـ رضي اللّه عنهم ـ .

فوايد رجالى كتاب

مؤلّف ، همان گونه كه در جاى جاى مقدمه اشاره كرده ، تسلّط وسيع و كافى بر اسانيد حديث ، داشته است. او در مقدمه و سپس ضمن عنوان «أقول» ، فوايد رجالى بسيارى را ذكر كرده كه بعضى از آنها به طور مختصر بيان مى گردد:
1. اگر يك راوى عادل و شناخته شده ، به دفعات ، از يك راوى مجهولْ حديث نقل كند ، اين كثرت نقل حديث ، دلالت بر وثاقت مروىّ عنه مى كند. وى در مسئله 3 ، بعد از اثبات مدّعايش نام تعدادى از اين افراد را ذكر كرده است.
2. اگر سند حديثى شامل راويانى باشد كه با الفاظ توثيق ، بر آنها تنصيصى نشده است ، آن حديث از احاديث صحيح شمرده مى شود نه حسن. ضمن مسئله 4 ، به اين نكته اشاره شده و نام دسته اى از اين راويان ، آمده است.
3. براى تزكيه راوىِ حديثْ شهادت يك عادل ، كفايت مى كند.
4. كلمه «ثقة» ، دلالت بر عدالت شخص نمى كند.
5. كتب اربعه رجال ، براى جرح و تعديل تأليف نشده اند و اگر جرح و تعديلى در آنها ذكر شده ، استطراداً آمده است. در كتاب هاى حديث ، بخصوص كتب اربعه حديث ، تعداد زيادى از راويان ، تزكيه شده اند و در آخر مسئله 10 ، نام آنان آمده است.
6. نام كسانى كه در مكانى غير از محلّ اصلى و يا به همراه كسان ديگرى ذكر