شرح الاحوال من البدايه الي المآل - صفحه 464

سَبُكى را ميراث گذاشت .
و گويند كه فريدون ، مَلِكْ يوراسف را با ريسمان بسته ، محبوس ساخت و او با آن ريسمان از حبس فريدون گريخت . فريدون امر كرد كه جمعى او را تعاقب كردند و در نواحى قم ، در معدن نمك او را يافتند كه به قضاى حاجتْ نشسته بود و همچنان نمك شده بود . پس بعد از اين به اندك فاصله ، صاحب خلاصة البلدان گفته است كه : «در خصوص بانى كاشان ، خلاف واقع شده است . بعضى چنان كه مذكور شد ، گفته اند يوراسف آن را بنا گذاشت و بعضى ديگر گفته اند كه آن را قاسان اكبر ، بنا نهاد و به اسم خود ، آن را مسمّا گردانيد» تمام شد سخن صاحب خلاصة البلدان .
و آن نسخه خلاصة البلدان كه الحال در نزد حقير حاضر است ، گويا خطّ مصنّف آن است و تاريخ تأليفش غرّه شهر رجب المرجب 1079 (هزار و هفتاد و نه) هجرى بوده است .
و در كتاب نزهة القلوب ۱ ، مذكور است كه : «كاشان ، از اقليم چهارم است . طولش از جزاير خالدات، ۲ فوم (126) ۳ و عرضش از خطّ استوا ، لدها (34) ۴ [است كه آن را ]

1.نزهة القلوب ، تأليف حمداللّه مستوفى قزوينى (م ۷۵۰ق) است . اين كتاب از منابع مهم جغرافيايى مسلمانان است و بارها به چاپ رسيده است (ر . ك : الذريعة ، ج ۲۴ ، ص ۱۲۰) .

2.جزاير خالدات كه به آنها «جزائر السعادة» نيز مى گويند ، همان «جزاير كانارى» فعلى است كه در جنوب غربى صحرا در غرب افريقا واقع شده و اكنون ، متعلّق به اسپانياست . جغرافيدانان قبل از اسلام و همچنين عالمان مسلمان ، مبدأ طول را از اين جزاير مى گرفتند ؛ ولى امروزه معمولاً مبدأ طول را از نصف النهار شهر گرينويچ انگلستان محاسبه مى كنند (براى اطّلاع بيشتر ، ر . ك : دروس هيئت و ديگر رشته هاى رياضى ، حسن حسن زاده آملى ، ج ۱ ، ص ۱۴۵ ـ ۱۹۹ و ج ۲ ، ص ۷۷۶ ـ ۷۹۲) .

3.در نسخه خطّى و همچنين در اصل نزهة القلوب ، طول كاشان از جزاير خالدات ، «فوم» ذكر شده است و اين درست نيست و لفظ «م» زياد است ؛ چون طول كاشان از گرينويچ ، ۵۱ درجه و ۲۷ دقيقه و طول تهران از گرينويچ ، ۵۱ درجه و ۲۵ دقيقه است . استاد حسن زاده آملى در دروس هيئت (ج ۲ ، ص ۷۸۷) فرمايد : «طول رى از جزاير خالدات ، فو درجه و كا دقيقه است» . پس طول كاشان نيز «فو» درجه ، يعنى ۸۶ درجه غربى جزاير خالدات است .

4.نزهة القلوب ، تهران : دنياى كتاب ، ۱۳۶۲ش ، ص ۶۷ .

صفحه از 476
کلیدواژه